Από το βιβλίο του ΚΑΝΑΚΗ ΓΕΡΩΝΥΜΑΚΗ «Σφακιανή Λαογραφία»1.Ασκελετούρα και Αθάνατος
Ο μύθος της Γοργόνας είναι γνωστός, αλλά θα τον περιγράψω όπως τον άκουσα από γέρους όταν ήμουν παιδί, συσχετισμένο με τα φυτά ασκελετούρα και αθάνατος.
Η Γοργόνα ήτανε αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάποτε της έδωσαν σε ένα πήλινο δοχείο το αθάνατο νερό να το πάει στον αδελφό της. Το δοχείο ήτανε σφραγισμένο και της έδωσαν αυστηρή εντολή να μην το ξεσφραγίσει. Αυτή όμως, αναλογίστηκε την τεράστια ευθύνη να κρατά στα χέρια της το αθάνατο νερό και ακόμα σκέφτηκε ότι δεν είναι και λίγο να γίνει κανείς αθάνατος. Δεν άντεξε λοιπόν στον πειρασμό και αποσφράγισε το δοχείο και ήπιε το αθάνατο νερό και, ίσως επειδή δεν μπορούσε αυτή τη στιγμή να είναι ήρεμη, αφού παρέμβαινε μια αυστηρή διαταγή, της έπεσε το δοχείο από τα χέρια της και έσπασε. Τυχερά φυτά ήτανε η «ασκελετούρα (σκίλλα και ασκίλλα στην φυτολογία) και ακόμα ο αθάνατος που ήπιανε αθάνατο νερό που χύθηκε από το σπασμένο δοχείο και δεν ξεραίνονται ούτε ξεριζωμένα χωρίς νερό.
Η Γοργόνα τώρα έγινε αθάνατη. Έπρεπε όμως να τιμωρηθεί για το κακό που έκανε στον Μεγάλο Αδελφό της και θεώρησαν τον καλύτερο τρόπο να τηνπάνε να την πετάξουνε με ένα καράβι σε ανοιχτή θάλασσα. Έτσι και έγινε. Μα όταν τη βρήκε ένα ψάρι και επιχείρησε να την φάει έγινε ο υπερφυσικός συμβιβασμός και έμεινε γυναίκα από την μέση και πάνω, ενώ από την μέση και κάτω ψάρι. Τώρα περιοδεύει τις θάλασσες και ρωτά στα καράβια που συναντά: «Ο Βασιλιάς Αλέξανδρος απόθανε γη ζει; «Πρέπει τώρα να της πούνε: «Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει». Αν της πούνε ότι πέθανε θα τα βουλιάξει.
Το 1866 κατέστρεψαν τα Σφακιά οι Τούρκοι. Μερικά γυναικόπαιδα πήγανε πρόσφυγες στην Κέρκυρα «Κόρφους» την έλεγαν αυτοί. Εκεί μου έλεγε ο παππούς μου ότι έμαθε το παραπάνω. Εκεί τους έμαθαν και γράμματα.
2. Ο Μωάμεθ και ο Χοίρος
Όταν ο Μωάμεθ εζούσε και εκήρυττε την θρησκεία του, σε πολλές περιπτώσεις ήθελε να κάνει «φτιαχτά» θαύματα παρόμοια με τα πραγματικά του Χριστού. Έτσι μιμούμενος το θαύμα της Κανά έθαψε στην Γη ασκιά με κρασί και στην κατάλληλη στιγμή θα τα παρουσίαζε να πει ότι με θαύμα δικό του έγινε το κρασί. Ένας χοίρος, όμως, επήγε ο αφιλότιμος με την βρωμομουτσούνα του και ξέθαψε τα ασκιά, τα ξέσκισε και εχύθηκε το κρασί!! Μεγάλη ζημιά και μεγάλη στενοχώρια ο κύριος Μωάμεθ. Από τα τότε κήρυξε καταραμένο ζώο τον χοίρο και καταραμένο πιοτό το κρασί και από τότε οι πιστοί του ούτε χοιρινό κρέας δεν τρώνε, ούτε κρασί δεν πίνουνε, όσοι επιθυμούνε να βρούνε στον Παράδεισο τα «ουρί».
3.Ο Μάρτης είναι πονηρός
Οι δώδεκα μήνες ήτανε αδέλφια. Το βασικό τους εισόδημα ήτανε το κρασί. Όλο το κρασί που βγάζανε το βάζανε σε ένα τεράστιο βαρέλι και καθένας τους έπαιρνε κρασί από δική του κάνολα. Τις κάνολες τις πήρανε μαζεμένες και τις έδωσαν στον αδελφό τους τον Μάρτη να τις τοποθετήσει στο βαρέλι, που αυτός ήτανε «τζενιαδόρος». Δεν ήτανε, όμως, μόνο τζενιαδόρος ο Μάρτης. Ήτανε και πονηρός και έτσι έβαλε τις κάνολες των αδελφών του πιο ψηλά από την δική του κάνολα και αυτή την έβαλε σχεδόν στον πάτο του βαρελιού και έτσι τέλειωνε το κρασί από τις κάνολες των αδελφών του ενώ αυτός είχε ακόμα πολύ καιρό κρασί. Όταν όμως τα αδέλφια του αντιληφτήκανε την απάτη του, πήγανε όλοι μαζί και τον έκαναν μαύρο στο ξύλο. Αυτά τα δύο περιστατικά, που είναι τόσο σχετικά μεταξύ τους, του έγιναν ψύχωση και όταν θυμάται πως κατάφερε να ξεγελάσει τα αδέλφια του γελά, όταν όμως θυμάται το ξύλο που έφαγε από τα αδέλφια του, κλαίει.
Από τότε λένε για τον Μάρτη:
«Ο Μάρτης είναι πονηρός κι’ όλο αλλάζει γνώμη
Αληθινός στα λόγια ντου δε βρέθηκεν ακόμη».
