Του π. Στυλ. Θεοδωρογλάκη
«Μάτην φυλάττεις τον τάφον κουστωδία»
Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου ανοίγει το Τριώδιο.
Η χαρακτηριστική αυτή φράση, που είναι πολύ γνώριμη στον ευσεβή λαόν μας, στη λειτουργική μας παράδοση σημαίνει δύο βασικά πράγματα:
α) Μια μεγάλη χρονική περίοδο δέκα εβδομάδων με κατάληξη το εσπέρας του Μεγάλου Σαββάτου.
Περίοδος Τριωδίου από την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου μέχρι το Μεγάλο Σάββατο.
Β) Την ίδια αυτή χρονική περίοδο, στη λατρεία της Εκκλησίας μας χρησιμοποιείται ένα μεγάλο λειτουργίο βιβλίο που έχει αυτή την ονομασία, ΤΡΙΩΔΙΟ
Η φράση λοιπόν, ανοίγει το Τριώδιο, έχει και πραγματικό νόημα, γιατί από τον εσπερινό του Σαββάτου της παραμονής της Κυριακής Τελώνου και Φαρισαίου αρχίζει η χρήση του παραπάνω λειτουργικού βιβλίου, του Τριώδιου.
Μάλιστα, συνηθίζεται το βιβλίο αυτό του Τριώδιου, να τοποθετείται κάτω από την Εικόνα του Χριστού του Τέμπλου για το δεξιό ιεροψάλτη και κάτω από την εικόνα της Παναγίας του Τέμπλου για τον αριστερό ιεροψάλτη.
Με την έναρξη του εσπερινού οι ιεροψάλτες αφού βάλλουν μετάνοια μπροστά από τις εικόνες του Χριστού και της Παναγίας και προσκυνήσουν τις εικόνες, παίρνουν το Τριώδιο, το οποίο τοποθετούν στο αναλόγιο, απ΄όπου θα ψάλλουν τους ύμνους της ακολουθίας του εσπερινού, σύμφωνα με την τυπική διάταξη.
Να σημειώσουμε επίσης, ότι την ονομασία του το λειτουργικό αυτό βιβλίο την παίρνει από τους κανόνες που περιέχει και οι οποίοι αντί για εννέα έχουν μόνον τρεις ωδές, με εξαίρεση τον Μέγα Κανόνα του Αγίου Ανδρέα Κρήτης, ο οποίος περιέχει εννέα ωδές και είναι ο αλληθορικότερος όλων των άλλων κανόνων, σε τροπάρια.
Όλοι οι ύμνοι πάντως του Τριώδιου καθώς και η λειτουργική περίοδος που χρησιμοποιείται, έχουν χαρακτήρα βαθύτατα μετανοητικό και προπαρασκευαστικό της ανάστασης του Χριστού.
Ιδιαίτερα η περίοδος από την Κυριακή της Τυρινής και εξής, δηλαδή, η περίοδος της Μεγάλης Σαρακοστής, χαρακτηρίζεται από τούτο το πνεύμα της μετάνοιας, της επιγνώσεως των αμαρτιών μας, του πένθους μας για το αμαρτητικό μας κατάντημα, αλλά και ταυτόχρονα η ίδια λειτουργική περίοδος περιέχει την ελπίδα της αναστάσεως, της χαράς ότι τελικά ο Χριστός κάνει αυτό που εμείς μόνοι μας δε μπορούμε να κάνουμε κι έτσι αυτή η χρονική, λειτουργική περίοδος έχει ανάμεικτα αίσθημα χαράς και λύπης, είναι περίοδος χαρμολύπης.
Λυπούμαστε γιατί παρασυρόμαστε και πέφτουμε στην αμαρτία, αλλά και χαιρόμαστε τον καιρό γιατί είναι καιρός μετάνοιας, επιστροφής στο δρόμο του Θεού «ιδού πατρός ευπρόσδεκτος, ιδού ημέρα σωτηρίας…
Εν καιρίες πολλές και ποικίλες, οι οποίες δεν έρχονται τυχαία, τις δημιουργεί και τις τροφοδοτεί η ίδια η αγία μας Εκκλησία.
Ορθρινές ιερές ακολοθίες, μεσυνυκτικό, όρθρος, ώρες και εσπερινός.
Απογευματινές, επίσης ιερές ακολουθίες, με ψαλμούς και κανόνες και ύμνους της Παναγίας και τα περίφημα «Κύριε των Δυνάμεων μεθ’ ημών γενού..»
Πρωινές και βραδινές προηγιασμένες θείες λειτουργίες, που με την κατάλληλη προετοιμασία και τις οδηγίες του πνευματικού μας, μπορούμε να κοινωνούμε των αχρέαντων μυστηρίων και να γευόμαστε την ίδια τη χαρά της του Κυρίου παρουσίας, «μετά φόβον Θεού, πίστεως και αγάπης».
Είναι χαρά θεού, η λειτουργική αυτή περίοδος, της Μεγάλης Σαρακοστής, με τον πλούτο των λειτουργικών της μηνυμάτων και τον υπαρξιακό συναγερμό που προκαλεί στους πιστούς, με την ποικιλία των ύμνων της, τα ψαλμικά και βιβλικά της αναγνώσματα, με τη μουσική της πληρότητα και τη γενικότερη απλότητα και λιτότητά της.
Εντεύθεν καλούμαστε όλοι να δοκιμάσουμε και να ζήσουμε στις ενορίες μας όλον αυτόν τον καταιγισμό των δωρεών του Θεού στον άνθρωπο και τον κόσμο.
Το Τριώδιο, και ως χρονική περίοδος και ως βιβλίο με ύμνους και ωδές, μας παρέχει τη δυνατότητα να συνομιλούμε με τον ίδιο το θεό, τον ουράνιο πατέρα μας και Δημιουργό μας.
Πρόκειται για μια κατεξοχήν χαρισματική λειτουργική περίοδο, που κυριολεκτικά ομορφαίνει όλον το χρόνο και αδικούμε τον εαυτό μας, όταν του στερούμε από τέτοιες, μεγάλες ευκαιρίες λύτρωσης και ζωής.
Είναι πολύ σημαντικό για όλους μας ότι μπορούμε να ζητούμε από το θεό επίμονα και προστακτικά να ακούσει και να συμμεριστεί τους στεναγμούς των «πονεμένων, των θλιμμένων, των εν ανάγκαις και την εν ασθενεία ευρισκομένων».
«Φωνή μου προς Κύριον εκεκραξα, φωνή μου προς Κύριον εδεήθην. Εισάκουσόν μου Κύριε»
Ακόμα και για τα μικρά και μεγαλύτερα προβλήματα που μας απασχολούν, είτε ως πρόσωπα είτε ως οικογένεια είτε ως κοινωνία γενικότερα.
Υπάρχουν μαρτυρίες από την Τουρκοκρατία που οι ακολουθίες του Τριωδίου συγκινούσαν ακόμα και τους Τούρκους, που σε περιόδους ειρηνικής συνύπαρξης με τους σκλάβους προγόνους μας παρακολουθούσαν αυτές τις ακολουθίες.
Αφήνουμε την άλλη διάσταση αυτών των Ιερών ακολουθιών μέσα στις οποίες ασκούμαστε στην υπομονή, μάλιστα σε μια εποχή ανυπόμονη και βιαστική.
Συνολικά το Τριώδιο με την όλη λατρευτική του πρακτική, οδηγεί τους πιστούς βήμα, βήμα στο δρόμο της προσωπικής τους ολοκλήρωσης και οικείωσης των με το Δημιουργό, του οποίου όλοι φέρουμε την εικόνα του.
Ανοίγει το Τριώδιο, σημαίνει απλά και καθαρά, άνοιξη στα παθήματα του Χριστού και τα παθήματα του ανθρώπου, παθήματα υπάρξεως και ζωής, ήθους και οικονομίας, πτώχειας και ασθένειας, εγκατάλειψης και φυλακής.
Αλλά αυτά στο Τριώδιο δεν είναι το τέλος. Κανένας πεσιμισμός, καμία απογοήτευση, καμία απελπισία, ούτε ως λέξεις δεν καταγράφονται σ’ αυτό.
Καταγράφει τις θλιβερές καταστάσεις που περιέρχεται ο άνθρωπος παρασυρόμενος από την αμαρτία, αλλά ταυτόχρονα υποκρύπτει και ξεσκεπάζει τη λύτρωση, που ανήκει στον ίδιο τον άνθρωπο, που αντιστέκεται μπροστά στο κακό και την αμαρτία με την ασπίδα της μετάνοιας.
Η υπαρξιακή έννοια και η Μεγαλοσαρακοστιανή σημασία της Χαρμολύπης, βεβαιώνει τούτου του λόγου το αληθές.
Η περίοδος της αμαρτίας και της δυναστείας του κακού παρέρχεται και έρχεται η λύτρωση, η ανάσταση, το Πάσχα, η λαμπρή, η λαμπρινή.
