Φωτογραφία 1: Χαλέπα σημαίνει Ιστορία και Ιστορία σημαίνει Χαλέπα. Πουθενά αλλού σ’ ολόκληρη την χώρα η Ιστορία δεν περπατά σε σοκάκια, σε καλντερίμια, σε ρούγες, σε νεοκλασσικά, σε εκκλησίες και σε χαμόσπιτα, όλες τις εποχές και όλα τα 24ώρα, όσο στη Χαλέπα. Υπάρχει μια άποψη, μια επιστημονική άποψη, που λέει πως τα αντικείμενα έχουν μνήμη. Ναι, έχουν μνήμη, αρκεί να τη νιώθεις, να ξέρεις να τη διαβάζεις, να τη μυρίζεσαι.
Βέβαια, κι’ εδώ η εσωτερική μετανάστευση και η υπεραξία της οικοδομήσιμης γης έχουν κάνει και τη Χαλέπα και την Ιστορία να ντρέπονται και να μελαγχολούν. Όσοι ξέρουν σιωπούν, όσοι δεν ξέρουν δεν θα πονέσουν ποτέ, γιατί για να μάθουν θα πρέπει να μοχθήσουν πολύ. Το 1935 για την Χαλέπα είναι έτος λύπης απέραντης και οργής. Η αποτυχία του κινήματος των Βενιζελικών, και όχι του Βενιζέλου, έφερε τα πάνω κάτω στην περιοχή.
Ο Βενιζέλος αυτοεξορίστηκε αναλαμβάνοντας με γενναιότητα την ευθύνη, για ν΄ αποτρέψει άλλον ένα εμφύλιο, για να προστατέψει αγαπημένους φίλους και συναγωνιστές. Πιο πρώτα, βέβαια, κατσάδιασε τους κινηματίες αξιωματικούς του στόλου που τον επισκέφτηκαν στο σπίτι του στη Χαλέπα. Τι ήρθατε να κάνετε εδώ; τους είπε αυστηρά.
Η Κρήτη, έτσι ή αλλιώς είναι δική μας. Δεν προσέξατε τον Βορά! Γι’ άλλη μια φορά είχε δίκιο. Αυτά τα λόγια αποδείχνουν πως δεν ήταν ο οργανωτής, δεν ήταν ο υποκινητής του κινήματος. Έφυγε, για να πεθάνει μετά ένα, περίπου, έτος στην εξορία. Αν ζούσε άλλα δέκα χρόνια, σήμερα η Ελλάδα θα ήταν μια μεγάλη χώρα, μια μεγάλη δύναμη. Δυστυχώς οι αντεκδικήσεις, οι ταπεινώσεις και οι εκτελέσεις, ακολούθησαν την αποτυχία του κινήματος.
Δεν «κάνομε» ιστοριογραφία, αλλά Χαλέπα χωρίς Ελευθέριο Βενιζέλο γίνεται; Στη μικρή πλατεία, ελάχιστα μέτρα από τη βίλλα Πωλογιώργη και στις παρυφές του Λαγγού – έτσι έλεγαν οι Χαλεπιανοί το ρυάκι του Αγίου Παντελεήμονα – ήταν η ταβέρνα του Λαμπαθέ. Οι ταβέρνες της Χαλέπας τότε ήταν κάτι καλοβαλμένα κέντρα, πεντακάθαρα, με γούστο διακοσμημένα που σέρβιραν μεζέδες πεντανόστιμους.
Κι’ εδώ ο πολιτισμός της Σμύρνης ήταν διάχυτος. Ο Λαμπαθές που πρόλαβα, αλλά σαν παιδάκι που ήμουν δεν γνώρισα, ήταν ένας πανέξυπνος, ζωηρός και κοτσονάτος ταβερνιάρης που πίσω από τον πάγκο του μετρούσε όσους έμπαιναν στο μαγαζί. Τότε, επειδή δεν υπήρχαν «φουσκωτοί», οι ταβερνιάρηδες έπαιζαν και τον ρόλο του σερίφη, εφόσον ήθελε χρειαστεί.
Στο συρτάρι είχαν ένα πιστόλι και δίπλα τους ένα αυτοσχέδιο ρόπαλο – κοντολόστη τόλεγαν – για τους ζωηρούς. Μπήκε που λέτε μια ομάδα από χωροφύλακες από την Ηπειρωτική Ελλάδα – Παλιολλαδίτες τους έλεγαν τότε – και κατευθύνθηκε προς τον πάγκο του Λαμπαθέ.Τον κύτταξαν κατάματα και τον διάταξαν να κατεβάσει την κορνίζα με τη φωτογραφία του Βενιζέλου – μια τεράστια φωτογραφία – που είχε κρεμάσει ακριβώς πίσω του, στον τοίχο του μαγαζιού.
Εκείνος ούτε που γύρισε να τους κυττάξει. Εκείνοι τον διάταξαν ξανά με φωνή πιο δυνατή και δεν σήκωνε ούτε αντίρρηση, ούτε καθυστέρηση, ούτε αναβολή. Εκείνος ούτε που γύρισε να τους κυττάξει. Ο πιο ζόρικος απ’ αυτούς άπλωσε το χέρι του να κατεβάσει την φωτογραφία. Τότε ο Λαμπαθές άρπαξε τον κοντολόστη και σαν θεριό ανήμερο τους ξάπλωσε όλους στο πάτωμα του μαγαζιού.
Πού σε πονά και πού σε σφάζει δηλαδή. Τι έγινε ο Λαμπαθές; Ακόμη τον ψάχνουν. Η ιστορία αποτελεί ντοκουμέντο, γιατί όχι ιστορικό ντοκουμέντο, μιας πολύ μεγάλης εποχής.
Φωτογραφία 2: Στη Σούδα, σ’ ένα ειδυλλιακό τοπίο είχε την ταβάρνα του ο Δημητράκης ο Καραμπουζουκλής. Ήταν μια ταβέρνα αεράτη, έξυπνη και ελκυστική. Ο Δημητράκης ήταν και ζόρικος, ζόρικος πολύ. Ήταν όμως και έξυπνος, πάρα πολύ έξυπνος, μ’ ένα χιούμορ που ενώ φαινόταν της πιάτσας, ήταν χιούμορ αριστοκρατικό. Δήλωνε θαυμαστή τους Τσαουσάκη και δεν θα μπορούσε να συμβαίνει αλλιώς, αφού και το μουστάκι και η φωνή του ήταν Τσαουσακικά.
Είμαι σίγουρος πως στην προηγούμενη ζωή του ήταν βαρύτονος στην όπερα της Μόσχας και πως το μουστάκι τόχε αντιγράψει από κάποιες ρεμπέτικες κομπανίες, όπως άλλωστε και ο Τσαουσάκης και όλοι οι άλλοι οι πολλά βαρείς. Έτυχε να τον γνωρίσω εξαιτίας του ανηψιού του που μολονότι διάθετε ακαδημαϊκή μόρφωση και παιδεία, θαύμαζε τον θείο του υπερβολικά.
Φυσικά, είχε απόλυτα δίκιο. Λέγανε πως ο Δημητράκης ήταν αριστερός πως ο Δημητράκης ήταν Βενιζελόφρων,, έως και ολίγον, πολύ ολίγον δεξιός. Τι ήταν ο Δημητράκης; Ήταν Έλλην, ελεύθερος, καλόγνωμος, με ιπποτικό χαρακτήρα και υπερεξόχως ευφυής. Φυσικά, για λόγους ασφαλείας και τάξης είχε στο συρτάρι του, όπως και οι άλλοι σερίφηδες της ψυχαγωγίας, ένα περίστροφο και πλάι του ένα αυτοσχέδιο ρόπαλο, κοντολόστη τόλεγαν και εκείνη την εποχή.
Στον τοίχο, ακριβώς πίσω από τον πάγκο, υπήρχε μονίμως μια τεράστια φωτογραφία γνωστού πολιτικού. Μη βιάζεστε, η συνέχεια και το τέλος είναι πολύ κοντά. Η ατμόσφαιρα είναι πολιτικά φορτισμένη και ότι έγινε έγινε λίγους μήνες πριν από το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών. Όλα ήταν ωραία, όλα ήσυχα, όλα πολιτισμένα, όλα ειρηνικά, μέχρι που μπροστά στον πάγκο την άραξε μια παρέα από νεαρούς.
Οι νεαροί έφαγαν, ήπιαν, αστειεύτηκαν με τον Δημητράκη και στο τέλος παράγγειλαν ένα τελάρο με ντομάτες ώριμες και γυαλιστερές. Κι’ εκεί που ο τετραπέρατος Δημητράκης έκοβε τους φερέλπιδες κλεφτά, αυτοί άρπαξαν τις ντομάτες και άρχισαν να «πυροβολούν» την φωτογραφία προκλητικά. Σίγουροι πως ο Δημητράκης θα ορμούσε με τον κοντολόστη, άλλοι χτυπούσαν και άλλοι κρατούσαν τα μπόσικα, έτοιμοι να ξαπλώσουν τον ταβερνιάρη, αν χρειαστεί.
Και ο Δημητράκης ο Καραμπουζουκλής; Τι έκανε ο Δημητράκης; Κρύφτηκε πίσω από τον πάγκο και μετά από κάθε ντοματοβολή, πρόβαλλε το κεφάλι και χαμογελώντας τους παρακινούσε φωναχτά: Βαράτε την κουφάλα! Βαράτε την κουφάλα! Πάνε χρόνια που έφυγε ο Δημητράκης, έφυγε και ο ανηψιός.
Όμως συχνά, πολύ συχνά από τότε, κάθε φορά που βλέπω στα τηλεοπτικά παράθυρα να φλυαρούν ή να αυθαδιάζουν κάποιοι πολιτικοί, φωνάζω επιθετικά: Βαράτε την κουφάλα! Βαράτε την κουφάλα! Και δεν πα νάναι γύρω μου εκατοσαρανταδυό!
