Του Φίλιππου Ζάχαρη
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) δημοσιοποίησε πριν από λίγο καιρό, και συγκεκριμένα στα τέλη Νοεμβρίου 2010, την τέταρτη έκθεσή του για το περιβάλλον της Ευρώπης. Η έκθεση είχε τίτλο «Το Ευρωπαϊκό Περιβάλλον – Κατάσταση και Προοπτικές 2010— SOER2010». 
Ο ΕΟΠ που εδρεύει στην Κοπεγχάγη στοχεύει με τις δράσεις του στο να συμβάλλει στην βελτίωση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη. Χώρες – μέλη του είναι, μεταξύ άλλων η Αυστρία, το Βέλγιο, η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Εσθονία, η Φιλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ισλανδία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Λεττονία, το Λιχνενστάιν κ.α. Συνεργαζόμενες χώρες είναι οι έξι χώρες των δυτικών Βαλκανίων: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, Μαυροβούνιο, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και Σερβία. Η έκθεση του ΕΟΠ – SOER – δημοσιεύεται κάθε πέντε χρόνια με στόχο την παροχή ενημέρωσης για την κατάσταση, τις εξελίξεις και τις προοπτικές του περιβάλλοντος της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των αιτιών, των επιπτώσεων και των δυνητικών αντιδράσεων. Αποτελείται από τέσσερα βασικά στοιχεία που αφορούν τις θεματικές αξιολογήσεις πάνω σε καίρια περιβαλλοντικά ζητήματα (κλιματική αλλαγή, βιοποικιλότητα, χρήση γης, ατμοσφαιρική ρύπανση, θαλάσσιο περιβάλλον, κατανάλωση κ.λπ.). Η νέα έκθεση SOER 2010 καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μία πλήρως ολοκληρωμένη προσέγγιση για τον μετασχηματισμό της Ευρώπης σε μία πράσινη οικονομία, που χρησιμοποιεί αποδοτικά τους πόρους, μπορεί όχι μόνον να έχει ως αποτέλεσμα ένα υγιές περιβάλλον αλλά και να προωθήσει, επίσης, την ευημερία και την κοινωνική συνοχή.
Η αξία των περιβαλλοντικών πολιτικών
Η νέα αξιολόγηση του ΕΟΠ δείχνει ότι οι παγκόσμιες απαιτήσεις για τροφή, ένδυση, στέγαση και μεταφορές των ατόμων επιταχύνονται. Αυτές οι αυξανόμενες απαιτήσεις για το φυσικό κεφάλαιο ασκούν έντονη πίεση στα οικοσυστήματα, τις οικονομίες και την κοινωνική συνοχή της Ευρώπης αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου. Ωστόσο, η SOER 2010 επιβεβαιώνει ότι οι καλοσχεδιασμένες περιβαλλοντικές πολιτικές συνεχίζουν να βελτιώνουν το Ευρωπαϊκό περιβάλλον χωρίς να υπονομεύουν το αναπτυξιακό δυναμικό της Ευρώπης. Η SOER2010 επισημαίνει επίσης ότι η καλύτερη κατανόηση των σχέσεων που υφίστανται μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, της βιοποικιλότητας, της χρήσης των πόρων και της υγείας των ατόμων, καθώς και του τρόπου με τον οποίο εργαλεία όπως ο χωροταξικός σχεδιασμός, η οικολογική φορολογική μεταρρύθμιση, η πρόληψη της ρύπανσης, η προφύλαξη και η λογιστική των πόρων μπορούν να ενισχύσουν την προσέγγιση με βάση το φυσικό κεφάλαιο για την διαχείρισή τους.
Κύρια πορίσματα και συστάσεις
Η έκθεση SOER2010 καταλήγει σε συμπεράσματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή, την βιοποικιλότητα, την αποδοτικότητα των πόρων, τα οικοσυστήματα και το ρόλο που διαδραματίζει η συμμετοχή των πολιτών.
– Κλιματική αλλαγή: Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά τον περιορισμό των εκπομπών και την επέκταση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι εκπομπές στην ΕΕ των 27 είναι κατά 17% χαμηλότερες από τα επίπεδα του 1990 και, ως εκ τούτου, πολύ κοντά στον στόχο του μπλοκ για περιορισμό των εκπομπών κατά 20% έως το 2020. Ωστόσο, οι τομεακές εξελίξεις δεν είναι όλες θετικές. Οι εκπομπές της ΕΕ των 27 από τις μεταφορές αυξήθηκαν κατά 24% ανάμεσα μεταξύ των ετών 1990 και 2008.
– Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Ακόμη και αν η Ευρώπη επιτύχει όλους τους στόχους για μείωση των εκπομπών και οι ηγέτες του κόσμου συμφωνήσουν στη λήψη θαρραλέων μέτρων κατά την διάρκεια των συζητήσεων για το κλίμα, οι οποίες, κατά την παρούσα περίοδο, λαμβάνουν χώρα στο Κανκούν του Μεξικού, η Ευρώπη θα χρειαστεί να προσαρμοστεί στον συνεχή και αναμενόμενο αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Η εξειδικευμένη διαχείριση του φυσικού κεφαλαίου μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση προκλήσεων αυτών.
– Βιοποικιλότητα, οικοσυστήματα και η υγεία των ατόμων: Το δίκτυο προστατευόμενων ζωνών Natura 2000, το οποίο καλύπτει επί του παρόντος περίπου το 18% της χερσαίας έκτασης της ΕΕ, έχει συμβάλει στην προστασία των απειλούμενων ειδών και στη διατήρηση των χώρων πρασίνου για αναψυχή. Η νομοθεσία για την ποιότητα του αέρα και των υδάτων έχει μειώσει την πίεση που ασκείται στην βιοποικιλότητα και στους ανθρώπους. Από την άλλη μεριά, η εντατικοποίηση της χρήσης γης, η απώλεια των οικοτόπων και η υπεραλίευση έχουν απομακρύνει την ΕΕ από την επίτευξη του στόχου για την ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το 2010.
– Ολοκληρωμένες λύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο: Καταδεικνύοντας την πληθώρα των σχέσεων μεταξύ διαφορετικών προκλήσεων, περιβαλλοντικών και άλλων, η SOER2010 μας ενθαρρύνει να αυξήσουμε τις ολοκληρωμένες δράσεις σε διάφορους τομείς πολιτικής που έρχονται αντιμέτωποι με αυτές τις προκλήσεις, ούτως ώστε να υπάρξουν ταχύτερες βελτιώσεις και να μεγιστοποιηθούν τα παράλληλα οφέλη.
– Αποδοτικότητα των πόρων: Η ασφάλεια ως προς τη σίτιση, την ενέργεια, τα νερά αποτελούν βασικούς κινητήριους μοχλούς για τη χρήση γης, καθώς συχνά αυξάνονται οι συγκρουόμενες απαιτήσεις (π.χ. για τρόφιμα, ζωοτροφές και καύσιμα). Η λογιστική και η τιμολόγηση που λαμβάνουν πλήρως υπόψη τις επιπτώσεις της χρήσης των πόρων έχoυv καθoριστική σημασία για την ώθηση των επιχειρήσεων και των καταναλωτών προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της αποδοτικότητας των πόρων.
– Συμμετοχή των πολιτών: Οι πολιτικές από μόνες τους δεν μπορούν να ανακόψουν ή να αναστρέψουν τις περιβαλλοντικές εξελίξεις. Πρέπει να αυξήσουμε τον αριθμό των πολιτών που αφιερώνουν τις προσπάθειές τους στην μείωση της επίδρασής τους στο περιβάλλον με την συμμετοχή τους στη συλλογή δεδομένων καθώς και μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
