Στις 23 Φλεβάρη συμπληρώθηκαν 67 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων) στα χρόνια της τριπλής φασιστικής κατοχής. Η ΕΠΟΝ αποτέλεσε την κύρια μαζική οργάνωση αντίστασης της Ελληνικής Νεολαίας η οποία συνέχισε τη δράση της και μετά την απελευθέρωση.
Του Λευτέρη Ηλιάκη
Η ΕΠΟΝ υπήρξε η μαζικότερη και μαχητικότερη αντιστασιακή Οργάνωση Νεολαίας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην ιδρυτική σύσκεψη της ΕΠΟΝ, πήραν μέρος αντιπρόσωποι της Αγροτικής Νεολαίας Ελλάδας, και Ενιαίας Εθνικοαπελευθερωτικής Εργατοϋπαλληλικής Νεολαίας, της Ένωσης Νέων Αγωνιστών Ρούμελης, ιερών Λόχων, της Λαϊκής Επαναστατικής Νεολαία, της Λεύτερης Νεολαίας, της Φιλικής Εταιρείας Νέων και της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδας (ΟΚΝΕ) και της Σοσιαλιστικής Επαναστατικής Πρωτοπορίας Ελλάδας. Πήραν επίσης μέρος και αντιπροσωπείες, του ΕΑΜ Νέων Μακεδονίας, Πελοποννήσου και τα μέλη της ΚΕ του ΕΑΜ Νέων.
Πριν την ίδρυση της ΕΠΟΝ στην Κρήτη δρούσε η Παγκρήτια οργάνωση Νέων ΠΟΕΝ που προσχώρησε στην ΕΠΟΝ αμέσως μετά την ίδρυσή της, 23 Φλεβάρη 1943. Σύμφωνα με το ιδρυτικό της ΕΠΟΝ, όλες οι παραπάνω οργανώσεις μαζί και το ΕΑΜ Νέων αυτοδιαλύονταν και όλες οι δυνάμεις τους και τα μέσα τους περνούσαν στην ΕΠΟΝ. Με αυτόν τον τρόπο σφυρηλατήθηκε σε γερές βάσεις η ενότητα της νέας γενιάς πράγμα που οδήγησε σε μια καταπληκτική άνοδο του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της νεολαίας της Ελλάδας για την εκπλήρωση των υψηλών σκοπών και των ανώτερων ιδανικών της ΕΠΟΝ που σύμφωνα με το καταστατικό της ήταν:
- Η εθνική Απελευθέρωση, η πλήρης ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Ελλάδας με καθημερινό και αδιάκοπο αγώνα.
- Η υπεράσπιση των συμφερόντων και δικαιωμάτων της νέας γενιάς στη ζωή, στη μόρφωση και στον πολιτισμό.
- Η εξολόθρευση του φασισμού τώρα και στο μέλλον και με οποιαδήποτε μορφή κι αν παρουσιαστεί.
Αυτό σημαίνει ότι το εσωτερικό μας καθεστώς θα πηγάζει από την ελεύθερη εκδήλωση της κυριαρχικής θέλησης του λαού και της Νέας Γενιάς. Επιπρόσθετα για τη Νέα Γενιά αυτό σημαίνει ίσα πολιτικά δικαιώματα για τους νέους και νέες που είναι πάνω από 18 χρονών αφού έχουν ενεργό ζωή στην κοινωνική ζωή.
- Ο αγώνας κατά των ιμπεριαλιστικών πολέμων για την κατοχύρωση της ειρήνης με βάση την αυτοδιάθεση των λαών και την αδελφική συνεργασία τους.
- Η ανοικοδόμηση της χώρας μας από τα ερείπια του πολέμου και της τριπλής φασιστικής κατοχής προς τα συμφέροντα και την ευημερία ολόκληρου του λαού.
Οι απελευθερωτικοί και προοδευτικοί αυτοί σκοποί της ΕΠΟΝ συγκίνησαν και ενθουσίασαν την νεολαία ολόκληρης της χώρας. Έτσι μέσα σε διάστημα ενός μόλις χρόνου από την ίδρυσή της από δέκα χιλιάδες μέλη των οργανώσεων που συγχωνεύτηκαν σ΄ αυτήν έφτασε στα 300 χιλιάδες μέλη απλωμένα σε όλη την Ελλάδα, ως το πιο μικρό χωριό, την ποιο απόμακρη συνοικία των πόλεων.
Σοβαρή υπήρξε η συμβολή της ΕΠΟΝ στον ένοπλο αγώνα. Ως το τέλος του Οκτώβρη του 1944 στις γραμμές του ΕΛΑΣ υπηρετούσαν 35.000 ΕΠΟΝίτες και σε 430 μάχες με τους κατακτητές έπεσαν 1.300 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ.
Με την πρωτοβουλία της ΕΠΟΝ και τη συνήθεια της Εθνικής Αλληλεγγύης άνοιξαν συσσίτια για παιδιά, λειτούργησαν εκατοντάδες σχολεία, δημιουργήθηκαν λέσχες πολιτισμού, ιδιαίτερα στην Κρήτη, δίνοντας θεατρικές παραστάσεις, κατασκευάζονταν γέφυρες, καλλιεργούνταν χωράφια άπορων αγροτών, ιδρύθηκαν σχολές αναλφάβητων και άλλα πολλά.
Εκεί που έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους οι ΕΠΟΝίτες και οι ΕΠΟΝίτισσες ήταν οι μεγάλες πόλεις και ιδιαίτερα η Αθήνα όπου οργίαζαν οι ξένοι κατακτητές και οι συνεργάτες τους. Σε όλες τις μεγάλες διαδηλώσεις του λαού της Αθήνας, εναντίο των κατακτητών στην πρώτη γραμμή ήταν ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες. Αλλά και τα μικρά παιδιά που τα είχε οργανώσει η ΕΠΟΝ στα «αετόπουλα» βοήθησαν του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του λαού.
Στα γεγονότα τον Δεκέμβρη του 1944 η ΕΠΟΝ αγωνίστηκε στο πλευρό του λαού κατά της ξένης ιμπεριαλιστικής ένοπλης επέμβασης. Μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου οι ελληνικές αρχές διάλυσαν «νομικά» την ΕΠΟΝ το φθινόπωρο του 1947.
Σημαντική δραστηριότητα παρουσίασε η ΕΠΟΝ και στην Κρήτη και ιδιαίτερα στο Ν. Χανίων όπου ανέπτυξαν την δραστηριότητα τους 6.000 ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες. ΕΠΟΝίτες αποτέλεσαν και την μεγάλη πλειοψηφία του ΕΛΑΣ Ν. Χανίων παρουσιάζοντας σημαντική δραστηριότητα στον ένοπλο αγώνα.
