Γιατί επιβιώνει ο καπιταλισμός παρά τις κρίσεις του, το απάνθρωπο πρόσωπό του, τους παγκόσμιους και τοπικούς πολέμους του; Υπάρχει εναλλακτική λύση; Μπορεί ο άνθρωπος ν’ απαρνηθεί τον σύγχρονο πολιτισμό και το σύστημα που τον έχει κάνει ένα νευρόσπαστο με μια ζωή χωρίς νόημα;Υπάρχει μόνο ως άνθρωπος καταναλωτής άχρηστων πραγμάτων και με τεράστια ψυχικά κενά. Ποια η ενναλακτική λύση μετά και την αποτυχία των σοσιαλιστικών μοντέλων της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας; Γιατί δεν κατάφεραν αυτά τα Σοσιαλιστικά μοντέλα να δημιουργήσουν έναν άνθρωπο χωρίς υπερτραφικό εγώ και ανταγωνισμού με κύριο «όπλο» την αγάπη, την συντροφικότητα, την αλληλεγγύη, την δράση μέσα στην κοινωνία προς όφελος όλων;
Γράφει ο Μανούσος Γ. Δασκαλάκης
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μια πιο ριζοσπαστικοποιημένη αριστερά και δίνει έμφαση στα εργασιακά δικαιώματα, στο κοινωνικό κράτος και την οικολογία. Το ΚΚΕ ονειρεύεται την ανατροπή του καπιταλισμού και την επαναφορά του Σταλινισμού και του κρατικογραφειοκρατικού απολυταρχισμού. Κανείς δεν προτείνει λύσεις περισσότερο με σκοπό ζωής το είναι και όχι το έχειν. Ίσως εκεί να νικήθηκε ο Μαρξισμός. Διότι πολέμησε τον καπιταλισμό με τα ίδια του τα όπλα στο πεδίο της αναδιανομής κι όχι της ολικής ανατροπής της χαρακτηροδομής της ανθρώπινης ύπαρξης.
«Είναι ακριβώς αυτή η μηχανική αδιαφορία που καθιστά τον καπιταλισμό φυσικό, άτρωτο, απαραίτητο. Ο σοσιαλισμός δεν θα επιβίωνε με αυτή την περιφρόνηση για την ανθρώπινη ύπαρξη, έτσι όπως δεν επιβίωσε στην Σοβιετική Ένωση, επειδή σχεδιάστηκε ακριβώς για να ικανοποιεί τις ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο καπιταλισμός επιβιώνει, ή ακόμη και ενισχύεται με τις ανθρώπινες συμφορές, ακριβώς επειδή δεν εμφανίστηκε στην ιστορία για να τις απαλύνει. Κανένα άλλο ιστορικό σύστημα δεν παρήγαγε τόσο πλούτο και κανένα δεν παρήγαγε περισσότερη καταστροφή. Κι αυτός ο θρίαμβος συνεπάγεται το ότι υπάρχουν όλο και περισσότερα τρόφιμα και όλο και περισσότερη πείνα, όλο και περισσότερα φάρμακα και όλο και περισσότεροι άρρωστοι, όλο και περισσότερα βιβλία, δικαιώματα κι όλο και περισσότερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». (Σαντιάγκο – Αλμπά – Ρίκο Φιλόσοφος Συγγραφέας).
Ο οικονομολόγος E.F. Schumacher αναφέρει στο βιβλίο του «το μικρό είναι όμορφο (Small is beautiful) ότι οι αποτυχίες μας είναι το αποτέλεσμα των επιτυχιών μας κι ότι η τεχνική μας θα πρέπει να υποταχτεί στις πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες. «Η οικονομία σαν περιεχόμενο ζωής είναι θανατηφόρα αρρώστια» γράφει «γιατι η απεριόριστη ανάπτυξη δεν ταιριάζει σε ένα πεπερασμένο κόσμο». Πολλοί μεγάλοι δάσκαλοι έχουν διδάξει στο ανθρώπινο γένος ότι η οικονομία δεν θάπρεπε να αποτελεί το περιεχόμενο της ζωής. Αυτό δεν μπορεί να γίνει φανερό σήμερα. Αν κάποιος θέλει να περιγράψει την θανατηφόρο αρρώστια με περισσότερες λεπτομέρεις, μπορεί να πει ότι μοιάζει με το πάθος για το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Δεν έχει και τόση σημασία, αν αυτό το πάθος εμφανίζεται με μια πιο εγωιστική ή πιο αλτρουιστική μορφή, αν ζητάει ικανοποίηση μόνο μ’ ένα χυδαίο υλιστικό τρόπο ή μ’ ένα καλλιτεχνικά, πολιστικά ή επιστημονικά εκλεπτυσμένο τρόπο. Το δηλητήριο είναι δηλητήριο ακόμα κι αν είναι τυλιγμένο σε χρυσόχαρτο…
Αν ο πνευματικός πολιτισμός, ο πολιτισμός του έσωτερικού ανθρώπου παραμεληθεί, τότε ο εγωισμός παραμένει σαν η μοναδική κυρίαρχη δύναμη μέσα στον άνθρωπο. Ένα εγωιστικό σύστημα όπως είναι ο καπιταλισμός ταιριάζει τότε καλύτερα σ’ αυτόν τον προσανατολισμό από ένα σύστημα αγάπης για τους συνανθρώπους». Ο Schumacher υλοποίησε αυτές τις αρχές του με τον εξής τρόπο: επινόησε ένα σύστημα μικρομηχανών που ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες των μη βιομηχανοποιημένων χωρών. Η άποψη του Μαρξ για το είναι και το έχειν συνοψίζεται στην φράση : «Όσο λιγότερα είσαι και όσο λιγότερα εκφράζεσαι στην ζωή σου, τόσο περισσότερα έχεις και τόσο περισσότερο αλλοτριωμένη είναι η ζωή σου… Οτιδήποτε παίρνει από σένα η οικονομία σαν ζωή και ανθρωπιά σου το ξαναδίνει σαν χρήμα και πλούτο (Μαρξ – Φιλοσοφικά χειρόγραφα).
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο σπουδαίος Έλληνας φιλόσοφος της Γαλλίας είχε πει ότι:
«Ο άνθρωπος θα ήταν ευτυχέστερος μακριά από τον σύγχρονο πολιτισμό, ζώντας κοντά στη φύση σε πολίτευμα άμεσης Δημοκρατίας ομοιάζοντας με αυτό των αρχαίων ελληικών πόλεων – κρατών». Ο Μάρξ έχει εκφράσει ιδέες για μη αλλοτριωμένη δραστηριότητα στο ακόλουθο απόσπασμα: «Ας υποθέσουμε ότι ο άνθρωπος είναι άνθρωπος και η σχέση του με τον κόσμο είναι μια ανθρώπινη σχέση. Τότε η αγάπη μπορεί να ανταλλαγεί με αγάπη, η εμπιστοσύνη με εμπιστοσύνη κλπ. Για να απολαύσεις την τέχνη πρέπει να είσαι άτομο καλλιεργημένο στην τέχνη. Για να επηρεάζεις τους ανθρώπους και τη φύση πρπεέι να είναι μια ιδιαίτερη έκφραση, ανάλογα με το αντικείμενο της επιθυμίας σου – της πραγματικής ατομικής σου ζωής. Αν αγαπάς χωρίς να ξυπνάς αγάπη σε ανταπόδωση, δηλαδή δεν είσαι ικανός να εκφράζεσαι σαν άνθρωπος που αγαπάει, να κάνεις τον εαυτό σου αγαπητό, τότε η αγάπη σου είναι ανίσχυρη. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια δυστυχία».
Ποιο κόσμο λοιπόν θα διαμορφώσουμε αύριο και με τι μέσα; Πως θα ανατραπεί ο εγωιστικός και άπληστος χαρακτήρας του ανθρώπου που δημιουργεί τα αδιέξοδα του καπιταλισμού , τις οικολογικές καταστροφές και τους πολέμους; Πάντως κάθε αλλαγή πρέπει να συνδιαμορφώνεται με τα κοινωνικά κινήματα και την κοινωνία των πολιτών.
Πηγή: «Το έχειν και το είναι» Έριχ Φρομ
Στήλη: Θ. Γιαλκέτση «Κυρ. Ελευθεροτυπία»
