Γράφει ο Χρήστος Ι. Πετράκης
Ο διασημότερος ρήτορας της αρχαίας Ελλάδας είναι αναμφίβολα ο Δημοσθένης. (384 – 322)
Έκτος της ρητορικής, ο Δημοσθένης ασχολήθηκε με πάθος και με την πολιτική, κατά την οποία η δράση και οι ρητορικοί λόγοι του ήταν επικεντρωμένα στον αγώνα εναντίον του Φιλίππου, του βασιλιά της Μακεδονίας και πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου.
Ο Δημοσθένης καταγόταν από το δήμο Παιανίας και ο πατέρας του λεγόταν επίσης Δημοσθένης, ενώ η μητέρα του λεγόταν Κλεοβούλη. Όταν ήταν 5 χρονών, πέθανε ο πατέρας του και του άφησε κληρονομιά το σωματικό ποσό των 15 ταλάντων. Οι επίτροποι όμως που είχαν ορισθεί, κακοδιαχειρίσθηκαν την περιουσία του και όταν ο Δημοσθένης έγινε 18 χρονών, είχαν μείνει μόνο 70 μιαί (ποσό ασήμαντο). Αργότερα ο Δημοσθένης μήνυσε τους επιτρόπους, τους καταδίκασε και ανέκτησε μέρος της περιουσίας του.
Λέγεται ότι, όταν άκουσε το ρήτορα Καλλίστρατο να δημηγορεί σε δικαστήριο, αποφάσισε ότι αυτό θα ήταν το επάγγελμά του.
Είχε πολλές σωματικές και ψυχικές ελλείψεις, τις οποίες αντιμετώπισε με σθένος και άοκνες προσπάθειες, προκειμένου να γίνει ικανός ρήτορας. Διάσημο είναι το ανέκδοτο, κάτι το οποίο γέμιζε με… χαλίκια το στόμα του, προκειμένου να βελτιώσει την προφορά του, ενώ αγόρευε ενώπιον του θορύβου των κυμάτων, για να δυναμώσει η φωνή του και να αντιμετωπίζει το θόρυβο του όχλου!
Παράλληλα εργάστηκε σκληρά για την πνευματική του καλλιέργεια. Ήταν επιμελής μελετητής του Θουκυδίδη, τον οποίον λέγεται ότι αντέγραψε… οκτώ φορές ένα έργο, προκειμένου να το απομνημονεύσει!
Η πολιτική του διαπνεόταν από φλογερό πατριωτισμό, τον οποίο έβλεπε ως ανύψωση του μεγαλείου της Αθήνας. Εκ του λόγου τούτου είχε έρθει σε σφοδρή αντιπαράθεση με τον ρήτορα Αισχίνη, ο οποίος έβλεπε τον πατριωτισμό ως πανελλήνια ενότητα, υπό την ηγεσία του Φιλίππου (κάτι που έγινε τελικά).
Με τον Αισχίνη είχε μνημειώδεις ρητορικές αντιπαραθέσεις, ενώπιον δικαστηρίου, κατά τις οποίες τελικά ο Δημοσθένης κατατρόπωσε τον Αισχίνη. (Ο Αισχίνης τον κατηγορούσε, εκτός των άλλων, ότι είχε γιαγιά από τη… Σκυθία!)
Ο ίδιος ρήτορας (ο Αισχίνης) παραδίδει την εξής μαρτυρία: Το 346 π.Χ. οι Αθηναίοι έστειλαν 10 μέλη πρεσβεία στο Φίλιππο, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο Δημοσθένης και ο Αισχίνης. Ο Αισχίνης παρουσίασε τις αθηναϊκές διεκδικήσεις στη Χερσόνησο, την Αμφίπολη, την Άλο, την Ποτιδαία και στη Φωκίδα.
Όταν ήρθε η σειρά του Δημοσθένη να μιλήσει, ο ρήτορας… έχασε τη φωνή του, τον ειρμό των λόγων του και σταμάτησε αμήχανος! Ο Φίλιππος τον ενθάρρυνε με πολλή ευγένεια να ανακτήσει την αυτοπεποίθηση του και να συνεχίσει. Νέα όμως απόπειρα του Δημοσθένη απέτυχε. Η εξήγηση που δόθηκε ήταν ότι ο Δημοσθένης, παρά το ότι δεν είχε προβλεφθεί να μιλήσει, έλαβε το λόγο, επειδή δεν είχε μείνει ικανοποιημένος από την παρουσίαση των αθηναϊκών θέσεων. Δεν είχε προετοιμασθεί όμως και όπως είχε συνηθίσει να προετοιμάζει με μεγάλη επιμέλεια τους λόγους του, βρέθηκε σε αμηχανία και έχασε την ψυχραιμία του!…
Το 322 βρέθηκε πολιορκημένος από Μακεδόνες στο νησί Καλαύρεια (το σημερινό Πόρο) και για ν’ αποφύγει να παραδοθεί, ήπια δηλητήριο (που το έκρυβε στην άκρη του… κονδυλοφόρου του!) και πέθανε.
Αργότερα, οι Αθηναίοι έστησαν ανδριάντα στο ρήτορα, στη βάση του οποίου έγραψαν: «Είπερ ίσην ρώμην γνώμη, Δημόσθενες, είχες / ούποτ’ αν Ελλήνων ήρξεν Άρης Μακεδών.»
(δηλαδή «αν είχες δύναμη σωματική ίση με το φρόνημά σου, Δημοσθένη, ποτέ δεν θα κυριαρχούσε στους Έλληνες ο Μακεδονικός Άρης»)
(Πηγές: «Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας», τόμος 7ος του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ και εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα», τόμος 20ος).
