Ο Κ. Παλαμάς ο κορυφαίος των ελληνικών γραμμάτων που κυριάρχησε περισσότερο από μισό αιώνα στην πνευματική ζωή του τόπου γεννήθηκε στην Πάτρα το 1859. Από νωρίς ασχολείται με την τέχνη γράφει πατριωτικά και ερωτικά ποιήματα και τα δημοσιεύει στον τοπικό τύπο. Μετά που τέλειωσε το Γυμνάσιο εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή με σκοπό να ακολουθήσει το επάγγελμα του πατέρα του που ήταν δικαστικός. Γρήγορα όμως εγκαταλείπει τις σπουδές του για να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία.
Επιμέλεια Λευτέρη Ηλιάκη
Το 1897 διορίζεται γενικός γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ακολούθησαν οι εργασίες του Ίαμβοι και ανάπεστοι, στον τάφο(λυρικός θρήνος για το θάνατο του πιο μικρότερου παιδιού του και την Ασάλευτη ζωή. Πανελλήνια όμως γνωστός έγινε με τον Δωδεκάλογο του Γύφτου. Ο Παλαμάς άρχισε να τον γράφει σε μια εποχή που η κυρίαρχη τάξη στην Ελλάδα με δύο όπλα, τη νεκρή γλώσσα την – καθαρεύουσα και την Μεγάλη Ιδέα, «είχε βυθίσει στην αμορφωσιά το λαό και τον είχε στρέψει από τα σύγχρονα και τα άμεσα, στα περασμένα και τα μελλούμενα, από τα εσωτερικά στα εξωτερικά, από τα δικά του στα ξένα, από την πραγματικότητα στο παραλήρημα όπως έγραφε ο ποιητής (Κ. Βάρναλης). Αποτέλεσμα ο άτυχος πόλεμος του 1897 (την τραγική συνέπεια της μεγάλης ιδέας» (Κ. Δημαράς). Ο Παλαμάς που ως τότε ήταν σταυροφόρος της Μεγάλης Ιδέας αποκαρδιώνεται. Από την αποκαρδίωση αυτή βγήκαν ο Δωδεκάλογος του Γύφτου και τα σατιρικά γυμνάσματα ότι καλύτερο και γενιμότερο έγραψε.
Στο Δωδεκάλογο του Γύφτου ο Παλαμάς διακηρύσσει τη φθορά των αστικών αξιών και την ανάγκη για νέους εθνικούς προσανατολισμούς τόσο πνευματικούς όσο και κοινωνικούς. Ο Παλαμάς με την καρδιά και με το νου βρισκόταν σε άμεση και αδιάκοπη συνάφεια με το λαό. Στάθηκε ο «πλατύς κι ο καθολικός ο ποιητής του τόπου και του χρόνου» ο κοινωνικός ο πατριωτικός, ο εθνικός ο ευρωπαϊκός ο κοσμοπολίτης. Ο Παλαμάς με το έργο του σπέρνει ιδέες καινούριες, ιδέες ζωντανές και προοδευτικές «μια πολιτεία ο κόσμος» και αυτή την ιδέα δεν την «είδε» σαν οραματιστής. Την κατανοούσε με το φως του διαλεκτικού υλισμού. «Ακούστε με είμαι του καιρού μου και όλων των καιρών!». Καμιά δύναμη δεν μπορούσε να του ανακόψει την ορμή.
Ο Παλαμάς όπως όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί είχε τους επικριτές του. Η κριτική δεν ήταν πάντα ενθουσιαστική. Μερικοί όμως ο αντιδιαλεκτικος Γ. Αποστολάκης τον χτυπά αλύπητα «… η χυδαιότερη οχλοκρατία στίχους του, ξηρότητα, εγωιστής, ξεκολλημένος από τη ζωή δεν αξίζει τον κόπο…». Ως τόσο ο χρόνος , εδραίωσε την ποίησή του. Ο Παλαμάς πέθανε το Φλεβάρη του 1943, όταν η φρίκη της γερμανικής κατοχής είχε απλωθεί σε όλη την Ελλάδα. Λέγεται ότι, όταν πήγαν φοιτητές και του ζήτησαν την γνώμη του για το τι έπρεπε να κάνουν στους δύσκολους εκείνους χρόνους, ο Παλαμάς απάντησε: «Αυτό το λόγο θα σας πω δεν έχω άλλα κανένα μεθύστε με το αθάνατο κρασί του Ε8ικοσιένα».
Ο Θάνατος του έδειξε πόση βαθειά εκτίμηση είχε βρει το έργο του στην ψυχή των Ελλήνων. Η κηδεία του πραγματική λαοθάλασσα από όλες τις τάξεις πήρε το χαρακτήρα υψηλής πατριωτικής τελετής. Όταν ακούστηκε να ψάλλετε με κατάνυξη ο εθνικής ύμνος. Τον επικήδειο βροντοφώναξε ο Αγγ. Σικελιανός σε στίχους του που άρχιζαν «Ηχείστε οι σάλπιγγες καμπάνες βροντερές δονείστε σύγκορμα τη χώρα πέρα ως πέρα. Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα».
