Πόσοι είναι άραγε εκείνοι που σήμερα, ή αύριο στις πορείες που θα γίνουν σε όλη την Ελλάδα για την επέτειο του Πολυτεχνείου, θα θυμηθούν δύο νέους ανθρώπους, όχι από εκείνους που τα ονόματά τους είναι γραμμένα στον κατάλογο των ηρωικών νεκρών του Πολυτεχνείου, αλλά από εκείνους που προστέθηκαν στον κατάλογο των νεκρών του κινήματος τα επόμενα χρόνια κρατώντας το κόκκινο νήμα που τους συνέδεε με την εξέγερση του Νοέμβρη.
Η Μεταπολίτευση μετρούσε σχεδόν μια εφταετία στις 16 Νοέμβρη του 1980, ημέρα Κυριακή, όταν η Σταματίνα Κανελοπούλου και ο Ιάκωβος Κουμής δολοφονήθηκαν από άντρες των ΜΑΤ, κατά τη διάρκεια της πορείας για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Το κλίμα εκείνες τις ημέρες στους δρόμους της Αθήνας ήταν έντονο. Το φοιτητικό κίνημα μετά τις πολύμηνες κινητοποιήσεις που ανάγκασαν τον Κ.Καραμανλή να αποσύρει τον νόμο 815 για την παιδεία ήταν ιδιαίτερα ενισχυμένο, ενώ η επιστροφή της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ έναν μήνα πριν και η έναρξη συνομιλιών για την ανανέωση της συμφωνίας παραμονής στη χώρα των αμερικάνικων βάσεων είχε φουντώσει τα αντιμπεριαλιστικά-αντιαμερικάνικα αισθήματα του λαού και της νεολαίας. Στο περιβάλλον αυτό η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Ράλλη, απαγορεύει στην πορεία να κατευθυνθεί προς την Αμερικάνικη πρεσβεία επιβάλλοντας στους διαδηλωτές να προχωρήσουν πέρα από το Σύνταγμα. Η πλειοψηφία της ΕΦΕΕ και τα δύο τότε ΚΚΕ πειθαρχούν στην απαγόρευση, παρά τους λεονταρισμούς των προηγουμένων ημερών, αλλά αρκετές χιλιάδες διαδηλωτών αποφασίζουν να ακολουθήσουν την αριστερή μειοψηφία της ΕΦΕΕ (ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ, ΕΚΟΝ, Β’ Πανελλαδική κ.α.) και την εξωκοινοβουλευτική αριστερά επιχειρώντας να συνεχίσουν προς την αμερικανική πρεσβεία.
«Η πορεία ανέβηκε την οδό Σταδίου, συνέχισε στην πλατεία Συντάγματος, όπου συγκεντρωμένοι στο πεζοδρόμιο πολίτες διαφόρων παρατάξεων έβριζαν όσους συμμετείχαν, και μπήκε στην οδό Β.Σοφίας. Στο ύψος της βουλής είχαν παραταχθεί οι “δυνάμεις αποκατάστασης της τάξης”. Για λίγα λεπτά τα δύο μέτωπα έμειναν ακίνητα και ανταλλάχθηκαν κάποιες φράσεις. Στην συνέχεια το μπλοκ των διαδηλωτών έκανε τα πρώτα βήματα προς τον σχηματισμό των ΜΑΤ και τότε αυτά επιτέθηκαν. Η μάζα των διαδηλωτών ήταν πυκνή και η υποχώρηση ήταν δύσκολη» (Μαρτυρία διαδηλωτή). Στη συνέχεια τα ΜΑΤ μετέτρεψαν το κέντρο της Αθήνας σε πραγματικό σφαγείο με δυό νεκρούς διαδηλωτές, πάνω από 150 τραυματίες δύο εκ των οποίων από αστυνομικά περίστροφα, και εκατοντάδες συλλήψεις.
Η 20χρονη εργάτρια Σταματία Κανελλοπούλου βρέθηκε πεσμένη σε πεζοδρόμιο της οδού Πανεπιστημίου χτυπημένη από αστυνομικά γκλομπ. Μεταφέρθηκε αναίσθητη στο «Ιπποκράτειο» όπου άφησε την τελευταία της πνοή, πριν καν οι γιατροί μπορέσουν να της προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες. Το πόρισμα του ιατροδικαστή συγκλονιστικό: 18 χτυπήματα στο κρανίο, πολλαπλά κατάγματα και βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση.
Ο 26χρονος Κύπριος φοιτητής της Νομικής Ιάκωβος Κουμής βρέθηκε στην Πλατεία Συντάγματος με βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις από γκλομπ (από σφαίρα αστυνομικού περιστρόφου υποστηρίζουν άλλοι), διακομίστηκε στο «Λαϊκό» κλινικά νεκρός και άφησε την τελευταία του πνοή λίγες μέρες αργότερα.
Τα μεσάνυχτα της ίδιας ημέρας ο Ανδρέας Παπανδρέου δηλώνει: «Μικρές ομάδες ανευθύνων στοιχείων και προβοκατόρων άγνωστης και ύποπτης προέλευσης δημιούργησαν θλιβερά έκτροπα με προφανή σκοπό να αμαυρώσουν και να δυσφημήσουν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο του Πολυτεχνείου», ενώ την επόμενη μέρα καταγγέλλει πως «ανάμεσα στην ομάδα ανεύθυνων και προβοκατόρικων στοιχείων – ποικίλης και ύποπτης πολιτικής προέλευσης – που προσπάθησαν χθες να αμαυρώσουν την μεγάλη επέτειο του Πολυτεχνείου συγκαταλέγονται όχι ολιγάριθμοι παρακρατικοί…. Η ανοχή που επέδειξαν οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας απέναντι στα χουντικά παρακρατικά πλοκάμια που έχουν καταλάβει καίρια σημεία στην κρατική μηχανή απέδωσε τους καρπούς της». (Εφημερίδα Μακεδονία 17/11/1980). Οι οργανώσεις της άκρας Αριστεράς τον κατηγορούν ότι βοήθησε την κυβέρνηση της ΝΔ «σαν να έχει αναλάβει από τώρα το υπουργείο Δημόσιας Τάξης» (Προκήρυξη ομάδα Πρωτοβουλίας Πολυτεχνείου ’80). Ο Γ. Μαύρος από την παράταξη Κέντρου δηλώνει πως «οι πορείες εξτρεμιστικών και ανεύθυνων στοιχείων εναντίον ξένων πρεσβειών είναι πράξεις βάρβαρες και αντίθετες προς το Διεθνές δίκαιο» ενώ το ΚΚΕ αναφέρει μεταξύ άλλων πως «το Πολυτεχνείο ζει και καμιά προβοκατόρικη δράση δεν μπορεί να το αμαυρώσει» καταγγέλλοντας πως «προβοκάτορες χρησιμοποίήσαν τα λεγόμενα αναρχοαυτόνομα και άλλα ανεύθυνα στοιχείa». Σε «έκτροπα από ολιγάριθμες ομάδες ανεύθυνων και τυχοδιωκτικών στοιχείων» αναφέρεται και το ΚΚΕ εσ. που καταγγέλλει πως η «επιδίωξη περιορισμένων αριστερίστικων ομάδων να πραγματοποιήσουν δική τους πορεία προς την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών…δεν αποτελούν δικαιολογία για την προφανή βαρβαρότητα και τη γενίκευση των επιθέσεων από τα ΜΑΤ».
Η κυβέρνηση περιορίστηκε να εκφράσει την οργή της για τις «οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων» που «αμαύρωσαν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο και προκάλεσαν βάναυσα τα δημοκρατικά και ειρηνικά αισθήματα του συνόλου του ελληνικού λαού», διευκρινίζοντας απλά ότι «για τις συνθήκες υπό τις οποίες σημειώθηκε ο θάνατος νεαρής εργάτριας διετάχθησαν διοικητικές ανακρίσεις». Από την πλευρά του ο υπουργός δημόσια τάξης Δ.Δαβάκης αναφέρθηκε σε «απώλεια ψυχραιμίας των αστυνομικών δυνάμεων».
Για τους θανάτους διατάχτηκε ΕΔΕ, η οποία φυσικά δεν κατέληξε πουθενά, ως μέχρι και σήμερα είθισται. Οι δράστες των δύο θανάτων έμειναν ατιμώρητοι καθώς όσοι από τους αστυνομικούς κατηγορήθηκαν για τα επεισόδια της 16ης Νοέμβρη του 1980, αθωώθηκαν 7 χρόνια αργότερα.
Μια βδομάδα αργότερα στη Βουλή κατά τη διάρκεια συζήτησης για τα γεγονότα ο πρωθυπουργός Γ. Ράλλης έλεγε: “Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί στα χέρια του για να αμυνθεί εναντίον των δαιμόνων. Δεν κρατεί άνθη”….
30 χρόνια μετά ας θυμηθούμε ξανά τον Κουμή και την Κανελοπούλου, τα θύματα αυτά της «σπάθης του αρχαγγέλου Μιχαήλ», ας τους θυμηθούμε στους αγώνες και στις διεκδικήσεις του σήμερα τιμώντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο τη μνήμη τους.
