Μια ανάλυση του Γ. Θ. Χατζηθεοδωρου
Δοκτορος πτυχιουχου μηχανικου
Υφηγητου Πολυτεχνειου Ααχεν Γερμανιας
Παρατηρηση :
Σχεδον σε καθημερινη βαση γινονται στην Ελλαδα αναφορες απο «ειδικους ; » πολιτικους, καθηγητες ΑΕΙ, δημοσιογραφους κ.α. στα εντυπα και ηλεκτρονικα ΜΜΕ αλλα και στο Διαδικτυο σχετικα με τα τεραστια κοιτασματα Υδρογονανθρακων νοτια της Κρητης και αλλου και τον Ελληνισμο να βρισκεται σε κατασταση αντικειμενικης αδυναμιας να διεκδικηση αυτο που ιστορικα και νομιμα με βαση το διεθνες δικαιο του ανηκει. Βομβα μεγατονων : Ξεκινουν αμεσα οι γεωτρησεις νοτια της Κρητης ! 16-11-2011 15:34:59 (Στην αρχαια Ιθωμη). Η παραπλανηση οργιαζει με ολο το μεγαλειο της !!!
Ο γραφων θα προσπαθησει σε ενα υπεραπλουστευμενο κειμενο να δωση ορισμενες χαρακτηριστικες πληροφοριες απο τις ερευνητικες εργασιες εντοπισμου κοιτασματων Υδρογοναναθρακων εως την εξελιξη μιας οικονιμικα συμφερουσας παραγωγης.
Τα περι τα θεοπεμπτα κοιτασματα μας στην ΝΑ Μεσογειο και ειδικα νοτια της Κρητης και τις προτασεις Ισραηλινων και Ρωσσικων εταιρειων για απευθειας εκμεταλλευσης αυτων χωρις ερευνητικες εργασιες, αποτελουν αποπροσανατολιστικα, ανευθυνα και καταστροφικα παραμυθια !
Επισης αποπροσανατολιστικες, ανευθυνες και καταστροφικες ειναι και δηλωσεις δηθεν «ειδικων», οτι η αξιολογηση γεωλογικων, γεωχημικων και λοιπων γεωστοιχειων, μας υποδεικνυει την υπαρξη μεγαλων αποθεματων Υδρογονανθρακων νοτια της Κρητης της ταξεως των 20-22 δισεκατομμυρια βαρελια πετρελαιο, ενω σε αυτα μπορουν να προστεθουν και περιπου 20 δισεκατομμυρια βαρελια πετρελαιου που βρισκονται στην ζωνη του Ηροδοτου, δηλαδη 150-175 χιλιομετρα νοτιοανατολικα της Ιεραπετρας.
Με ποιες μαγικες μεθοδους χωρις γεωφυσικες ερευνες και ερευνητικες γεωτρησεις, δηλαδη χωρις τον εντοπισμο κοιτασματων, γινονται τετοιοι υπολογισμοι αποθεματικων μεγεθων και διδονται στην δημοσιοτητα ;
Τα ιδια ισχυουν και για τις καθε τοσο δηλωσεις του φωστηρα Ρωμηου υφυπουργου ΠΕΚΑ !!!
Προσωπικα :
Ο γραφων ειναι Μεταλλειολογος και διδασκει ακομη στο Πολυτεχνειο του Ααχεν Γερμανιας «Θαλασσια Μεταλλευτικη». Πανω απο 25 χρονια εργασθηκε ανα τον κοσμον και σε ολους τους τομεις (κοιτασματολογος, μηχανικος παραγωγης και μηχανικος Projects) σε μια γερμανικη πετρελα’ι’κη εταιρεια που συμμετειχε και στην εκμεταλλευση του πετρελαϊκού κοιτασματος Πρινος και φυσικου αεριου νοτιος Καβαλα, στο βορειο Αιγαιο. Η αρθρογραφια του πανω σε θεματα εντοπισμου και εκμεταλλευσης κοιτασματων Υδρογονανθρακων τοσο στην Ελλαδα οσο και στην Εσπερια, μπορει να θεωρηθη πλουσια.
Γενικα
Τα κοιτασματα Υδρογονανθρακων συσχετιζονται με τα γεωλογικα και τεκτονι- κα δεδομενα των περιοχων και συνεπως η γνωση περι παλαιογεωλογικων κατασκευων και χαρακτηριστικων γεωτεχνικων δεδομενων τα οποια συμβαλουν στην δημιουργια αυτων, μπορει να συμβαλουν και στον εντοπισμο τους.
Σχεδον παντοτε βρισκονται αποθηκευμενα σε πορους αποθεματικων πετρωματων ιζηματογενειας, δηλαδη αποθεσεων μεταφερθεντων πετρωματων διαβρωσης. Πρακτικη αξια για τον εντοπισμο κοιτασματων Υδρογονανθρακων εχει η υπαρξη λεκανων με παλαιογενη, μεσοζω’ι’κα και νεογενη ιζηματα, ανεξαρτητα εαν αυτα βρισκονται σημερα σε χερσαιες ‘η θαλασσιες περιοχες.
Η ιστορια του πλανητη μας διαχωριζεται στις εξης μεγαλες γεωλογικες εποχες :
1. Αρχα’ι’κη εποχη 4,6 δισεκατ. εως 800 εκατ. χρονια
2. Προκαμβριος εποχη 800 εκατ. εως 545 εκατ. χρονια
3. Καμβριος εποχη 545 εκατ. εως 503 εκατ. χρονια
4. Παλαιοζω’ι’κη εποχη 503 εκατ. εως 245 εκατ. χρονια
5. Μεσοζω’ι’κη εποχη 245 εκατ. εως 66,4 εκατ. χρονια
6. Νεοζω’ι’κη εποχη 66,4 εκατ. εως 10.000 χρονια
Πολλες φορες χρησιμοποιηται η εννοια «Φανεροζω’ι’κο» για το συνολο της Παλαιοζω’ι’κης, Μεσοζω’ι’κης και Νεοζω’ι’κης εποχης (503 εκατ. εως 10.000 χρονια). Εως την Καμβριο εποχη κυριαρχουσαν στον πλανητη μας τα κυανοβακτηριδια και οι στρωματολιθοι, ενα ειδος ζωντων πετρωματων. Η ζω’ι’κη και φυτικη εκρηξη και εξαπλωση ελαβεν χωρα στην Καμβριο εποχη.
Η Παλαιοζω’ι’κη γεωλογικη εποχη (503 εκατ. εως 245 εκατ. χρονια) διαχωριζεται στις εξης επιμερους γεωλογικες περιοδους :
α. Ορθοβισιο 503 εκατ. εως 438 εκατ. χρονια
β. Σιλουριο 438 εκατ. εως 408 εκατ. χρονια
γ. Δεβονειο 408 εκατ. εως 360 εκατ. χρονια
δ. Ανθρακοφορο 360 εκατ. εως 286 εκατ. χρονια
ε. Περμιο (Δυασιο) 286 εκατ. εως 245 εκατ, χρονια
Η Μεσοζω’ι’κη γεωλογικη εποχη (245 εκατ. εως 66,4 εκατ. χρονια) διαχωριζεται στις εξης επιμερους γεωλογικες περιοδους :
α. Τριασιο 245 εκατ. εως 298 εκατ. χρονια
β. Ιουρας 208 εκατ. εως 114 εκατ. χρονια
γ. Κρητιδικη 114 εκατ. εως 66,4 εκατ. χρονια
Στις γεωλογικες περιοδους Ορθοβιζιο, Δεβονειο, Περμιο (Δυασιο), Τριασιο και Κρητιδικη πεθαναν καθε φορα 80 % με 85 % των βιολογικων οργανισμων.
Ο μεγαλυτερος μαζικος θανατος ελαβεν χωρα στην Περμιο γεωλογικη περιοδο στην οποια εξαφανισθηκεν το 95 % ολων των μεχρι τοτε ζωντων οργανισμων.
Μεταξυ των πεντε ως ανω γεωλογικων περιοδων θανατου των διαφορων ζωντων μορφων οργανισμων υπηρχαν και αλλοι ενδιαμεσοι «περιοδοι θανατου» αλλα οχι τοσο μεγαλης ισχυος. Τοσο για τις μεγαλες οσο και για τις ενδιαμεσες περιοδους θανατου τα αιτια παραμενουν μεχρι σημερα αγνωστα. Υπαρχουν μονο υποθεσεις χωρις κανενα αποδεικτικο στοιχειο για τις συνθηκες που προκαλουσαν τις εξαφανισεις των ζωντων οργανισμων.
Η Νεοζω’ι’κη γεωλογικη εποχη (66,4 εκατ. εως 10.000 χρονια) υποδιαιρειται :
α. Τριτογενης (Πλειοκαινο, Μειοκαινο, Ολιγοκαινο και Ηωκαινο) 66,4 εκατ. εως 1,6 εκατ.χρονια.
β. Τεταρτογενης (Παλαιοπλειστοκαινο, Μεσοπλειστοκαινο και Νεοπλειστοκαινο) 1,6 εκατ. εως 10.000 χρονια.
Μεσω της φωτοσυνθεσης λαμβανει η γηινη βιομαζα απο την γεωλογικη εποχη του Καμβριου μεχρι σημερα απο τον ηλιο περιπου 50 ΤW ενεργεια ετησιως την οποια με την βοηθεια της χλωροφυλλης την μετατρεπει σε χημικη ενεργεια υπο μορφη απολιθωμενων ενεργειακων αποθεματων Υδρογονανθρακων και διαφορων μορφων ανθρακος. Με τον ως ανω τροπο και σε χρονικο διαστημα πανω απο 545 εκατομμυρια χρονια δημιουργηθηκαν απο περιπου 3.000 τρισεκατομμυρια τοννους οργανικης υλης που υπηρχε σε ολες τις ιζηματογενεις λεκανες του πλανητη μας, μονο 2 % Υδρογονανθρακες (60 τρισεκατομμυρια τοννοι).
Απο αυτα ειναι μονο 700 δισεκατομμυρια τοννοι SKE ( 1 t SKE = 760000 kg Ανθρακιτου) εκμεταλλευσιμα. Τα εκμεταλλευσιμα κοιτασματα πετρελαιου υπολογιζονται με περιπου 400 δισεκατομμυρια τοννους SKE, φυσικου αεριου με 300 δισεκατομμυρια τοννους SKE, ανθρακος 2000 δισεκατομμυρια τοννους SKE και πετρελαιο σε σχιστολιθους και αμμους 700 δισεκατομμυρια τοννους SKE. Κοιτασματα φυσικου αεριου εχουν εντοπισθει εντος ιζηματογενων εναποθεσεων των γεωλογικων εποχων Δεβονειου, Λιθανθρακος, Περμιου (Δυασιου) και Τριασιου. Κοιτασματα πετρελαιου εχουν εντοπισθει εντος ιζηματογενων εναποθεσεων των γεωλογικων εποχων Ιουρασιου, Κρητιδικης και Τριτογενους.
Ερευνητικες Εργασιες
Αυτες λαμβανουν παντοτε χωρας σε ως επι το πλειστον γνωστες περιοχες ιζηματογενειας. Η χερσαια φαση περιλαμβανει την αιολικη, ποταμιαια, λιμναια και λιμνοθαλασσια ιζηματογενηση. Κατα την θαλασσια φαση το υλικο διαβρωσης μεταφερθηκε σε θαλασσιες λεκανες, σχηματισε διαφορα παρακτηριστικα εναποθετικα πετρωματα ως π.χ, κροκαλοπαγη, ψαμμιτες, μαργες, ασβεστολιθους, δολομιτες, κερατολιθους, αμμωδη πετρωματα κ.α.
Γενικα η ερμηνεια της γεωλογικης ιστοριας μιας περιοχης ειναι απαραιτητη για την σωστη εξηγηση της αλληλοδιαδοχης των στρωματων διαφορων πετρωματων και την προελευση αυτων για μια αποτελεσματικη καταρτιση του προγραμματος ερευνητικων εργασιων. Για την δημιουργια εκμεταλλευσιμων κοιτασματων εντος των ιζηματογενων λεκανων προ’υ’ποθεση ειναι η υπαρξη μητρικου πετρωματος (μαργαι, αργιλοι, σχιστολιθοι κ.α.), πορρωδους αποθεματικου πετρωματος (αμμωδες, ασβεστολιθικα κ.α.) και υπερκειμενου μονοτικου πετρωματος (εβαποριτες, αργιλοι κ.α).
Μεταξυ των διαφορων δυναμικων μεθοδων της εφηρμοσμενης γεωφυσικης ιδιαιτερη σημασια για τον εντοπισμο κοιτασματων Υδρογονανθρακων τοσο σε χερσαιες οσο και σε θαλασσιες περιοχες απεκτεισε η σεισμικη μεθοδος ανα- κλασεως. Η αρχη της μεθοδου αυτης συνισταται στην δημιουργια τεχνητων ελαστικων κυματων (στις χερσαιες περιοχες με πυροδοτιση εκρηκτικης υλης ‘η με ειδικα οχηματα που με κραδασμους επι του εδαφους δημιουργουν ελαστικα κυματα, ενω στις θαλασσιες περιοχες με ειδικα ερευνητικα πλοια εκτονωσεως πεπιεσμενου αερος) τα οποια στην συνεχεια εντος των διαχωριστικων επιφανειων των στρωματων του υποβαθρου αντανακλωνται και με την βοηθεια ειδικων καταγραφικων διαταξεων καταγραφονται. Απο την διαφορα του χρονου δημιουργιας και καταγραφης των κυματων υπολογιζεται η ταχυτητα μεταδοσης αυτων, η οποια αποτελει την βαση για την συγκεντρωση στοιχειων ως π.χ. της φυσης και του παχους των στρωματικων σχηματισμων πετρωματων στο υπο βαθρο, της θεσεως των διαφορων στρωματογραφικων επαφων, των υπαρχοντων τεκτονικων διαταραχων, του πορωδους των αποθεματικων πετρωματων και την τυχον περιεκτικοτητα αυτων σε υδωρ, πετρελαιο, αερια κ.α.
Προηγουμενως τα καταγραφομενα κυματα ανακλασης περνουν απο ενισχυτας και φιλτρα προτου αναλυθουν. Σε θαλασσιες περιοχες ερευνων τα αντανακλωμενα ελαστικα κυματα καταγραφονται απο σεισμογραφους μικρων διαστασεων εκ τιτανικου βαριου (διαμετρος 20 χιλιοστα, μηκος 50 χιλιοστα και παχος 1,5 χιλιοστα) που τοποθετουνται κατα εκατονταδες σε πλωτα καλωδια μερικων χιλιομετρων μηκους. Στις συσκευες αυτες οι διαφορες πιεσεως και ταχυτητων κινησεως των αντανακλωμενων ελαστικων κυματων μετατρεπονται σε ηλεκτρικες ταλαντωσεις τασεως και οι οποιες ενισχυονται και φιλτραρωνται προ της καταγραφης.
Για τον εντοπισμο κοιτασματων Υδρογονανθρακων εντος ιζηματογενων λεκανων μεγαλη σημασια εχει το πορωδες του αποθεματικου πετρωματος. Γενικα, πορωδες μετρωμα με πετρελαιο μεσα στα διακενα των κοκκων εχει μικροτερη πυκνοτητα και παρουσιαζει μικροτερα ταχυτητα διαδοσεως των επιμηκων ελαστικων κυματων, απ’ οτι πορωδες πετρωμα του ιδιου λιθολογικου σχηματισμου, αλλα με αλμυρο νερο μεσα στα διακενα των κοκκων.
Υδρογονανθρακες μπορουν να δημιουργηθουν χωρις σχηματισμον κοιτασματος οταν δεν εκπληρωνονται οι προ’υ’ποθεσεις σχηματισμου χωρων αποθεσης και παγιδευσης. Απο τις διαστασεις των χωρων αυτων εξαρταται το μεγεθος του κοιτασματος. Απο την πιεσην που κυριαρχει μεσα στο κοιτασμα εξαρταται και η μετεπειτα μεθοδος εκμεταλλευσης αυτου.
Με την γεωλογικη αναγνωριση μιας χερσαιας ‘η θαλασσιας περιοχης και την γεωφυσικη διασκοπιση του υπεδαφους ‘η υποβαθρου ακολουθει η απ’ ευθειας ερευνα με μια γεωτρηση. Οι εργασιες γεωλογικης αναγνωρισης και γεωφυσικης διασκοπησης ειναι χρονοβορες και πολυ δαπανηρες.
Ολες οι πληροφοριες απο τις γεωφυσικες ερευνες συγκεντρωνονται σε ενα γεω- λογικο υποδομικο χαρτη. Απο την μελετη του χαρτη αυτου επιλεγεται το πρωτο σημειο μιας ερευνητικης γεωτρισης η οποια θα επαληθευσει ‘η οχι ολες τις υποθεσεις. Και η γεωτρηση αναλογα με το βαθος και την θεσην της (χερσαια ‘η θαλασσια) ειναι μια πολυ δαπανηρη υποθεση.
Μετα την διατρηση του αποθεματικου πετρωματος και τσιμεντοποιηση ολων των μεταλλικων σωληνωσεων της γεωτρισης, ακολουθει με ειδικα οργανα η ακριβης μετριση του παχους του αποθεματικου πετρωματος (προηγουμενως εληφθη πυρηνας με δειγμα απο το αποθεματικο πετρωμα και αναλυομενο στο χημειο μας παρεχει συμπληρωματικες πληροφοριες για την ποιοτητα του προ’ι’οντος, για το μεγεθος των πορων και των μεταξυ αυτων διοδων, για την πιεση που επικρατει στο κοιτασμα, για την ομοιογενεια ‘η οχι των πετροφυσικων στοιχειων καθ’ ολου του παχους του αποθεματικου πετρωματος κ.α.) για να καθωρισθει το μηκος της διατρισης της σωληνωσης με ενα ειδικο μηχανισμο και για να ενεργοποιηθη η απευθειας επαφη με το κοιτασμα. Μετα μια επεμβαση με μιγμα οξεως ακολουθει η καθαρση των οπων κοσκινωσεως της σωληνωσης κατα το παχος του αποθεματικου πετρωματος και το μεγαλης σημασιας Τεστ. Δυο με τρεις ημερες, μεσου μιας παραπλευρου σωληνωσεως, ανοιγεται πληρως η γεωτριση χωρις εγχυτηρες και καιγεται ολη η παραγωγη για καθαρισμο του αποθεματικου πετρωματος απο το αργιλοφορο νερο με 5-10 % μπεντονιτη που χρησιμοποιηθηκε για να διευκολυνη την διατρηση και να μεταφερη, καθαριζων συνεχως την γεωτριση, τα προ’ι’οντα της διατρησης στην επιφανεια.
Μετα την διαδικασια αυτη ακολουθει το γνησιο Τεστ παραγωγης με διαφορετικους εγχυτηρες για μερικες ημερες ‘η εβδομαδες τελειωνοντας με κλεισιμο της γεωτρισης και με μια ανορθωση της πιεσης του κοιτασματος για υπολογισμο αυτης στην προ της γεωτρισης εποχη (παρθενα πιεση).
Με μια επίτυχη γεωτριση δεν σημαινει οτι εχουμε στοιχεια για το μεγεθος του κοιτασματος απο το οποιο θα εξαρτηθει η κερδοφορος ‘η μη εκμεταλλευση αυτου. Χρειαζονται συνεπως μια σειρα ερευνητικων γεωτρησεων για να εχουμε μια σαφη εικονα και να παρουμε τις βαρυσημαντες αποφασεις επενδυσεων.
Οι δυσκολιες και τα ρισκα αυξανονται οταν προκειται για θαλλασιες περιοχες με μεγαλα θαλασσια βαθη, δηλαδη με βαθη – οπως νοτια της Κρητης – που δεν ειναι δυνατη η τοποθετηση μιας σταθερης πλατφορμας παραγωγης επι της οποιας μεταξυ αλλων βρισκονται και οι εγκαταστασεις εμπλοτισμου του εξορυσομενου προ’ι’οντος.
Σε τετοιες περιπτωσεις και οταν προκειται περι μεγαλου οικονομικου ενδιαφεροντος κοιτασμα, υπαρχει ο δρομος των εγκαταστασεων στο θαλασσιο πυθμενα (Subsea Template) με πολλες οπες για γεωτρησεις ‘η με μια πλωτη ημιβυθισμεμη μοναδα οπως αυτη του κοιτασματος πετρελαιου SNORRE της βορειας θαλασσας που συμπληρωματικα ασφαλιζεται στον θαλασσιο βυθο με Seabed Template και Mooring tethers. Προκειται ομως περι πολυ δαπανηρων και ρι- σκων εγκατασεων. Επιπλεον απαιτειται και η υποδομη σωληνωσεων για την μεταφορα του προ’υ’οντος στην εγγυς χερσαια περιοχη.
Τα κυρια προβληματα της πετρελαιομαστευσης αλλα και της παραγωγης φυσικου αεριου κρυβονται μεσα στο κοιτασμα. Παρ’ ολες τις μεχρι σημερα προσπα θειες των επιστημονων, περιπου το 70 % της ποσοτητας πετρελαιου καθε κοιτασματος παραμενει σαν μη εκμεταλλευσιμο στο κοιτασμα και δη για τους εξης λογους :
1. Καθε κοιτασμα πετρελαιου αποτελει ενα συστημα πορων, δηλαδη ενα απο- θεματικο χωρο με τριχοειδης διαστασεις και με πληθωρα ετερογενων πετροφυσικων μεγεθων μεσα στο αποθεματικο πετρωμα.
2. Το πετρελαιο μεσα στο αποθεματικο πετρωμα (συνηθως αμμωδες) δεν σχητιζει μια συμπαγη κινουμενη μαζα προς τις γεωτρησεις παραγωγης, αλλα διαμεριζεται και υποχρεωνεται να κινηθη μεσα απο τριχοειδεις πορους.
Η κινηση του πετρελαιου δεν ειναι σταθερη ουτε κατα μεγεθος ουτε κατά διευθυνση γιατι η διατομη των πορων του αποθεματικου μετρωματος εχει μεταβλητο μεγεθος.
3. Λογω της συνεχους μεταβολης της ταχυτητας και του λεπτοτατου καταμερισμου της μαζας του πετρελαιου, οι αντιστασεις απο τις τριβες της ροης μεσα στο αποθεματικο πετρωμα ειναι σημαντικες.
4. Η δυναμη της βαρυτητας και οι τριβες δεν ειναι οι μονες δυναμεις που ελεγχουν την κινηση του πετρελαιου μεσα στο κοιτασμα. Παρασιτικες δυναμεις που προερχονται απο τη διαφορα πυκνοτητας του πετρελαιου, λογω μεταβολης της θερμοκρασιας, απο την μεταβολη του ιξωδους του πετρελαιου, τις δυναμεις συναφειας και την ωσμωτικη πιεση, παρεμβαινουν και επηρεαζουν την ροη του πετρελαιου μεσα στο αποθεματικο πετρωμα.
5. Μια πολυ λεπτη στοιβαδα πετρελαιου (πετρελαιο επιρροφησεως) ειναι στερεα συνδεδεμενη πανω στις επιφανειες των κοκκων του αποθεματικου πετρωματος, με μοριακες δυναμεις και παραμενει ακινητη. Το πετρελαιο αυτό δεν μετεχει στην ροη. Αντιθετα την επηρεαζει εμμεσα, γιατι συντελει στην μειωση της διαθεσιμης διατομης των πορων.
6. Ο συντελεστης διαπερατοτητας του πετρελαιου που εξαρταται απο την διαμετρο των κοκκων του αμμωδους αποθεματικου πετρωματος, απο την κοκκωδη δομη του αποθεματικου πετρωματος και απο το ιξωδες του πετρελαιου, το οποιο εξαρταται απο την θερμοκρασια.
Απο οικονομικη σκοπια, η απαιτουμενη για την πετρελαιομαστευση ενεργεια, χωριζεται σε δυο κατηγοριες :
Ι). Η κατηγορια της «δωρεας ενεργειας», δηλαδη η κατα την πετρελαιομαστευση (διαστολη πετρελαιου, αεριων και νερου) ενεργεια που απελευθερωνεται (πρωτογενης πετρελαιομαστευση με συμμετοχη μεχρι και 15 % στον γενικο βαθμο αποδοσης του κοιτασματος).
ΙΙ). Η κατηγορια της «πολυδαπανης ενεργειας», δηλαδη ολα τα αναγκαια μετρα π.χ. εγχυση με πιεση αλμυρου νερου, που προκυπτει στις εγκατασεις εμπλοτισμου, μεσα και γυρω απο το κοιτασμα, για την διατηρηση κατα το δυνατον της παρθενου πιεσης του κοιτασματος και συνεπως για την διατηρηση της ροης του πετρελαιου προς τις γεωτρησεις πετρελαιομαστευσης (δευτερογενης πετρελαιομαστευση με συμμετοχη εως και 30 % στο γενικο βαθμο αποδοσης του κοιτασματος).
Παρατηρηση:
Εαν το Τεστ της πρωτης γεωτρισης Πρινος 1 του κοιτασματος πετρελαιου Πρινος στο βορειο Αιγαιου ηταν μεγαλης διαρκειας, θα εντοπιζονταν εγκαιρα η αποσπαση με την πτωση της παρθενου πιεσης του κοιτασματος της ασφαλτου που μπουκονε τις σηληνωσεις παραγωγης της γεωτρησης και δεν θα γινονταν καμια επενδυση για την εξελιξη του κοιτασματος.
Το φαινομενο οδηγησε στην αλλαγη της στρατηγικης πετρελαιομαστευσης με μια σειρα συμπληρωματικων γεωτρησεων εκχυσεως αλμυρου νερου για να αυξηθη η πιεση του κοιτασματος εως τα ορια της παρθενου πιεσης με την ελπιδα να εμποδισθη η αποσπαση ασφαλτου. Το εγχειρημα δεν ειχε απολυτη επιτυχια με αποτελεσμα την εγκατασταση διπλων σωληνωσεων παραγωγης σε καθε γεωτριση εκ των οποιων η μια χρησιμοποιουνταν για την ταυτοχρονα με την πετρελαιομαστευση, εκχυση ξυλολης. Η κατασταση αυτη οδηγησε σε κατακορυφο αυξηση της ολικης επενδυσης αλλα και των ημερησιων λειτουργικων δαπανων.
Εξαρτωμενη απο τι ιξωδες του πετρελαιου μπορει για αυξηση του συντελεστη αποδοσης ενος κοιτασματος πετρελαιου να εφαρμοσθη και η πολυ δαπανερη τριτογενη πετρελαιομαστευση που αποτελειται απο χημικες (διαλυματα νερου με πολυμερισματα ως π.χ. πολυσαχαριτες, διαλυματα νερου με συνθετικα απορρυπαντικα ως π.χ. φωσφορικα πετρελαιου, διαλυματα νερου με υδροξειδιο του Νατριου) και θερμικες μεθοδους (εκχυση στο κοιτασμα πολυ θερμου νερου ‘η ατμου). Με την τριτογενη πετρελαιομαστευση μπορει να επιτευχθη αυξηση του ολικου συντελεστου αποδοσης του κοιτασματος εως 10 %.
Κατα τον προγραμματισμο της πετρελαιομαστευσης απο κοιτασματα πετρελαιων που βρισκονται στο υποβαθρο της υφαλοκρηπιδας, της ηπειρωτικης κατωφερειας και των βαθεων θαλασσων, ειναι μεγιστης σημασιας, να είναι γνωστο εκ των προτερων, το ειδος της τυχων τριτογενους πετρελαιομαστευσης.
Τοτε μονο λαμβανεται απο την αρχη μεριμνα για ολες τις τεχνικες εγκαταστασεις που χρειαζονται σε μια σταθερη πλατφορμα ‘η σε μια ημιπλωτη μοναδα ‘η σε Template επι του θαλασσιου βυθου.
Οι εκ των υστερων μεταβολες στις εγκαταστασεις αυτες ειναι πολυδαπανες ‘η τελειως αδυνατες.
Η οικονομικη αναλυση πετρελαιομαστευσης ενος κοιτασματος πετρελαιου σε θαλασσιο υποβαθρο π.χ. νοτια της Κρητης, αποτελει στην ουσια μελετη σκοπημοτητας της εκμεταλλευσης αυτου, στα πλαισια της γενικοτερης προσπαθειας για αξιοποιηση του ορυκτου πλουτου της χωρας μας.
Βασικα, η οικονομικη αναλυση στοχευει στην κατοπιν διερευνησης του τεραστιου προβληματος της πετρελαιομαστευσης απο κοιτασμα στο υποβαθρο βαθιας θαλασσας, ληψη αποφασης για επενδυση με τεραστια ρισκα κεφαλαιων στον αναφερθεντα μεταλλευτικο χωρο.
Το αναφερθεν προβλημα παρουσιαζει γενικης και ειδικης φυσεως δυσκολιες.
Οι γενικης φυσεως δυσκολιες αφορουν :
1. Στην μελετη μεγαλου αριθμου μεταβλητων που αλληλοσχετιζονται και επιδρουν στην διαμορφωση του θεματος.
2. Στην αναγκη ποσοτικης εκφρασης της δυνατοτητας επιτευξης κερδους απο την επενδυση κεφαλαιων. Εαν το κερδος δεν υπερβαινει το πολλαπλασιο του τοκισμου του κεφαλαιου σε μια τραπεζα, τοτε δεν υπαρχει κανενας λογος να λαβη χωρα η επενδυση με τα σχετικα Ρισκα.
Οι ειδικης φυσεως δυσκολιες πηγαζουν κυριως :
1. Απο την γνωστη ιδιομορφια της πετρελα’ι’κης εταιρειας η οποια επηρεαζει σοβαρα την αξιολογηση της ενδεχομενης επενδυσης κεφαλαιων.
2. Απο την υπαρχουσα αβεβαιοτητα των χαρακτηριστικων στοιχειων του αντικειμενου της εκμεταλλευσης, δηλαδη του κοιτασματος πετρελαιου που οδηγει και σε υψηλοτερους επιχειρηματικους κινδυνους.
3. Απο το γεγονος οτι το συγκεκριμενο κοιτασμα πετρελαιου αποτελει πεπερασμενο παραγωγικο πορο και επομενως κατα την διαρκεια της πετρελαιομαστευσης αυτου επιβαλλεται οπως, περαν του κερδους, ανακτηθη το επενδυθεν κεφαλαιο και μαλιστα πολυ γρηγορα.
Η ερευνητικη προσπαθεια με μεθοδους της γεωφυσικης και ερευνητικες γεωτρησεις, αναλυσεις των πυρηνων δειγματων απο το αποθεματικο πετρωμα, των Τεστ των γεωτρησεων, της ποιοτητας του πετρελαιου κ.α. στο συνολο της ειναι συνθετος εργασια, αποτελουμενη απο εναλλασσομενες διαδοχικες ερευνες και αξιολογησεις, με αντικειμενικο σκοπο την προσεγγιστικη εκφραση, των χαρακτηριστικων του κοιτασματος πετρελαιου και την κατανοηση της σημασιας αυτων. Ακολουθει η εκτιμηση της ταξης του μεγεθους της δυναμικοτητας του εργου με τον ολικο αρθμο των γεωτρησεων παραγωγης, με μια τουλαχιστον για 30 χρονια προγνωση της ετησιας ποσοτητας παραγωγης, με λεπτομερεις υπολογισμους των επενδυσεων για τις γεωτρησεις παραγωγης, για την πλατφορμα με ολες τις απαραιτητες εγκαταστασεις εμπλοτισμου του πετρελαιου και των αλλων βοηθητικων εγκαταστασεων, με υπολογισμους των επενδυσεων για την μεταφορα του εμπλουτισμενου προ’ι’οντος στην πλησιεστερη χερσαια περιοχη και τις απαραιτητες εκει εγκαταστασεις και γενικα για ολα που είναι αναγκαια για την χωρις εμποδια διατηρηση της παραγωγης. Επιπλεον πρεπει να υπολογισθουν με λεπτομερεια και οι ημερησιες λειτουργικες δαπανες του ολου συστηματος παραγωγης, εμπλοτισμου και μεταφορας του προ’ι’οντος. Για να ληφθη αποφαση διαδοχης ‘η απορριψης της επενδυσης, η αποδοτικοτητα του προς επενδυση κεφαλαιου αποτελει αξιοπιστον κριτηριο επιλογης, πλην ομως για την ακριβη διερευνηση του προβληματος πρεπει να ληφθουν υποψη η παρουσα αξια και η περιοδος ανακτησης του κεφαλαιου που θα επενδυθει. Για τον υπολογισμο των γνωρισματικων αριθμων της οικονομικοτητας της επενδυσης απαιτουνται τα στοιχεια :
1. Αριθμος των ετων κατασκευης των απαραιτητων εγκαταστασεων χωρις οφελος.
2. Αριθμος των ετων παραγωγης με οφελος (Μεγιστος 30 χρονια).
3. Επιτοκιο (θετικο και αρνητικο)
4. Συντελεστης φορολογησης
5. Επενδυσεις απο το πρωτο κατασκευαστικο ετος (απο αυτες για τις κατασκευες)
6. Pay-Out για καθε χρονο της διαρκειας οφελους
Κατ’ αρχην αναγκαιος γινεται ο υπολογισμος του θετικου και αρνητικου επιτοκιου.
Υποθετουμε οτι τοποθετουμε στην τραπεζα 100 Ευρω για 1 χρονο με p = 4 % τοκους. Μετα ενα ετος θα εχουμε 104 Ευρω
104 = 100 + 100 x 4/100
C1 = C0 + C0 x p/100
C1 = C0 ( 1 + p/100)
C2 = C1 ( 1 + p/100) = C0 ( 1 + p/100) x ( 1 + p/100)
Εαν τοποθετησουμε για το ( 1 + p/100 ) = q
n
προκυπτει Cn = C0 x q
Ο συντελεστης τοκοφοριας υπολογιζεται με την εξισωση
n n
( 1 + p/100) = q
n
Το αρχικο Κεφαλαιο C0 = Cn x 1/q
Ο συντελεστης υφαιρεσης τοκοφοριας υπολογιζεται με την εξισωση
n n
1/(1+p/100) = 1/q
Η μεθοδος αξιας του Κεφαλαιου επενδυσης ειναι αυτη που χρησιμοποιηται στους δυναμικους υπολογισμους οικονομικοτητας μιας επενδυσης.
H αξια του Κεφαλαιου ειναι το αθροισμα των μετρητων ροων επιστροφης πλην το επενδυτικο αθροισμα.
2 n
Cw = R1 x 1/q + R2 x 1/q + ……+Rn x 1/q – J0
Αξια Κεφαλαιου = (Αθροισμα των μετρητων αξιων των ροων επιστροφης)
– (Αθροισμα των μετρητων αξιων των δαπανων της επενδυσης).
Η αξια Κεφαλαιου μιας επενδυσης ειναι το κριτηριο για την πλεονεκτικοτητα της. Οσο μεγαλυτερη ειναι η αξια Κεφαλαιου σε δεδομενο υπολογιστικο συντελεστη τοκου, τοσο μεγαλυτερος ειναι ο τοκισμος.
Σχεση Κεφαλαιου = (Αθροισμα των μετρητων αξιων των ροων επιστροφης) δια του (Αθροισματος των μετρητων αξιων των δαπανων της επενδυσης)
χρονικη αξια x παραγοντας αφαιρεσης τοκου = μετρητη αξια
χρονικη αξια x παραγοντας αθροισης τοκου = μετρητη αξια
Σχεση Κεφαλαιου = 1 H αποδοση (αποτελεσματικος τοκισμος) ειναι ιση με τον δεδομενο συντελεστη τοκου.
Σχεση Κεφαλαιου > 1 Η αποδοση βρισκεται πανω απο τον δεδομενο συντελεστη τοκου.
Σχεση Κεφαλαιου < 1 Η αποδοση βρισκεται κατω απο τον δεδομενο συντελεστη τοκου Δεδομενα για τον υπολογισμο των δυναμικων γνωρισματικων αρθμων
– Παραδειγμα –
Επενδυσεις : 1. Κατασκευαστικο ετος 12 Εκατ. Ευρω
2. Κατασκευαστικο ετος 12 Εκατ. Ευρω
Αριθμος των κατασκευαστικων ετων χωρις οφελος 2
Αριθμος των ετων οφελους : 5
Pay-Out στην διαρκεια των ετων οφελους : 1 = 10,644 Εκατ. Ευρω
2 = 13,ο42 Εκατ. Ευρω
3 = 15,442 Εκατ. Ευρω
4 = 16,642 Eκατ. Ευρω
5 = 17,840 Εκατ. Ευρω
Ειδος της Αποσβεσης : degressiv
Αριθμος των ετων αποσβεσης 5
Συμπληρωματικες επενδυσεις –
Επιτοκιο 7 %
Συντελεστης φορολογιας 50 %
Ισολογιστικες αποσβεσεις
Ετος Αποσβεσεις Φορολογικα οφελη
Εκατ. Ευρω Εκατ. Ευρω
3 = Ετος αναλυψης της παραγωγης 4,5 2,25
Ροη μετρητων μετα την φορολογηση στο 3 ετος (Εκατ. Ευρω)
Pay-Out . συντελεστης φορολογιας + φορολογικα οφελη ισολογιστικες αποσβεσεις.
= 10,644 . 0,5 + 2,25
= 5,322 + 2,25 = 7,572
η’
10,644 – (10,644 – 4,5) . 0,5 = 7,572
Σχεσης Κεφαλαιου
Μετρητης
Ετος Ροη Κεφαλαιου Συντελεστες Εκπτωτα Αθροιστικα
μετα τοκων αποτελεσματικα
την φορολογηση πλεονασματα
3 7,572 1,000 7,572 7,572
4 8,959 0,935 8,372 15,944
5 9,971 0,873 8,709 24,653
6 10,571 0,816 8,629 33,283
7 11,170 0,763 8,522 41,804
8. 0,563 0,713 0,401 42,205
Παραμοναστης
Ετος Επενδυσεις Συντελεστες Τοποθετησεις Αθριστικα
τοκων Επενδυσεων
1 12,0 1,145 13,739 13,739
2 12,0 1,070 12,840 26,579
Σχεσης Κεφαλαιου = 42,205/26,579 = 1,59
Επιστροφη Κεφαλαιου Επενδυσης = 5,2 χρονια
Κερδοσκοπικος τοκος 22 %
Οπως δειχνει το παραδειγμα ο κερδοσκοπικος τοκος της επενδυσης (22 %) πρεπει να ειναι πολλαπλασιος του τοκου (7 %) εαν το κεφαλαιο τοποθετουνταν σε μια τραπεζα, για να λαβη χωρα μια επενδυση με απροβληπτα Ρισκα. Η επιστροφη του Κεφαλαιου της επενδυσης πρεπει να γινη το γρηγορωτερο δυνατη, ειδικα εαν υπαρχουν και πολιτικα ρισκα, δηλαδη κινδυνοι κρατικοποιησεων.
Επιπλεον υπολογιζονται η ευαισθησια της επενδυσης για περιπτωσεις που δεν εκπληρωνονται ορισμενες απο τις προ’υ’ποθεσεις που τεθηκαν στην φαση ληψης της αποφασης για πραγματοποιηση της επενδυσης και ολα τα Ρισκα.
Το μικρο αυτο παραδειγμα στοχο ειχε να δειξη οτι τα πραγματα δεν ειναι τοσο απλα, οπως ορισμενοι με λογια «φουσκες χωρις περιεχομενο» και για αγνωστους λογους προπαγανδιζουν.
Τελειωνοντας ας ριξουμε μια ματια στα γεωλογικα δεδομενα της ΝΑ Μεσογειου θαλασσης και ειδικα νοτια της Κρητης οπου οι Ισραηλινοι και οι Ρωσοι επιθυμουν δηθεν να εξορυξουν πετρελαιο αμεσως και χωρις ερευνητικες εγασιες. Ειναι πραγματι η ΝΑ Μεσογειος και ειδικα οι περιοχες νοτια της Κρητης ελπιδοφορες περιοχες για την υπαρξη κοιτασματων Υδρογονανθρακων και εαν ναι ειναι αυτα εμπορικα εκμεταλλευσημα ;
Η δημιουργια των μεγαλων κοιτασματων πετρελαιου και φυσικου αεριου της εγγυς και μεσης ανατολης οφειλεται κυριως στην Τηθυα Θαλασσα επι της οποιας κατα την διαρκειαν της Μεσοζω’ι’κης γεωλογικης εποχης και εν μερει και της τριτογενους περιοδου σχηματισθηκαν ανοιχτες λεκανες και λιμνες με στασιμα νερα. Σε αυτες τις περιοχες συγκεντρωθηκαν υπολειμματα του ζω’ι’κου και φυτικου κοσμου μεσοζω’ι’κης εποχης και λογω ελλειψεως οξυγονου και υπο την επιδραση γεωτεχνικων πιεσεων και καταλληλων γεωτεχνικων παγι- δων ελαβεν χωρα η δημιουργια και η εναποθεση κοιτασματων Υδρογονανθρακων.
Η ζωνη μεταξυ του Ατλαντικου Ωκεανου, του Αγγαντιρ εως την Συρτε και Γκαβες περιφραφεται απο Γαλλους γεωλογους σαν ζωνη «accident atlassic». Απο την ζωνη της «Μπιτλις» εις την ανατολικην Ανατολια εως το τελος της οροσειρας Ζαγγρος κατα μηκος της κοιλαδος του Ευφρατη ποταμου και περαιτερω κατα μηκος της νοτιοανατολικης οχθης του Περσικου Κολπου συνορευει το αραβικο τεμαχιο της Αφρικανικης Πλακας με την λωριδα πτυχωσεων της Τηθυας θαλασσης. Ο υποθετικος συνδετικος κρικος (σε αυτον στηριζονται ολες οι Ελπιδες !) μεταξυ του μαροκανικου-τυνησιακου και της ανατολιας-περσικου τεμαχιου υπολογιζεται στο υποβαθρο των εξωτερικων παρυφων του προς νοτον κυρτου Ανατολικομεσογειακου Τοξου και του Ιονιου πελαγους.
Η Ανατολικομεσογειακη ραχη εχει ενα συνολικο μηκος 1.250 χιλιομετρα, πλατος 150 χιλιομετρα, διαφορα υψους της προς τα νοτια βαθειας λεκανης και της προς τα βορεια τεκτονικης ταφρου 700 μετρα. Με το πρωτο ταξειδι του αμερικανικου ερευνητικου πλοιου «Glomar Challenge» τον Σεπτεμβριο/Οκτωβριο
του 1970 στην Μεσογειο θαλασσα ερευνηθη η Ανατολικομεσογειακη ραχη με δυο εγκαρσια προφιλ (δυτικο και ανατολικο) απο τα οποια το ενα δυτικα της Κρητης με τις γεωτρησεις 125 εως 128 και το αλλο νοτιοανατολικα της Κρητης με τις γεωτρησεις 129 εως 131. Στοχος των ερευνητικων εργασιων ηταν και ο εντοπισμος κοιτασματων Υδρογονανθρακων επι της Ανατολικομεσογειακης ραχης διοτι τοσο στην Ευρασιατικη λοιθοσφαιρικη πλακα οσο και στην Αφρικανικη λοιθοσφαιρικη πλακα, δηλαδη περιξ της Μεσογειου θαλασσης βρισκονται τα μεγαλυτερα κοιτασματα Υδρογονανθρακων. Το υποβαθριο ομως μηκος των ως ανω γεωτρησεων μεταξυ 112 και 563 μετρα ηταν πολυ μικρο για τον εντοπισμο κοιτασματων Υδρογονανθρακων. Απο τις ως ανω γεωτρησεις προεκυψαν τα εξης στοιχεια :
Προς βορραν βρισκονται τα τεκτονικα ορια των Ελληνιδων, η δε Ανατολικομεσογειακη ραχη σκεπαζεται στα δυτικα απο Εβαποριτες, στα ανατολικα απο τις προσχωσεις του Δελτα του Νειλου ποταμου (Ιζηματα αφρικανικης προελευσης) και τελος το προμετωπο του τοξου (προχωρος λεκανης) σκεπαζεται επισης με τεταρτογενη ιζηματα του Νειλου ποταμου. Το τοξοειδες σχημα της Ανατολικομεσογειακης ραχης και οι γυρω περιοχες αυτης οπως οι νοτιες παρυφες των Ελληνιδων, η λακανη «Messina abysial plain», o κωνος του Νειλου ποταμου και η λεκανη «Herodotus-abysial» παρουσιαζουν μεν τα χαρακτηριστικα των Υδατανθρακοφορων περιοχων, χωρις ομως εντατικες ερευνητικες και πολυδαπανες εργασιες με ως 3.000 μετρα μηκος υποβαθριες ερευνητικες γεωτρησεις παραμενουν οι δηλωσεις των υπευθυνουν «υποθεσεις» και τιποτε παραπανω.
Η μεγαλονησος Κυπρος η οποια βρισκεται στο τελος του τοξου της Ανατολικομεσογειακης ραχης χαρακτηριζεται με πολυ γεωλογικως νεα τεκτονικα δεδομενα, τοσο νεα που επιδρουν ακομη και σημερα στην μορφολογια της. Τα πετρωματα της τοποθετουνται στις γεωλογικες περιοδους Τριαδικη και Ιουρασικη, στην ανωτερα Κρητιδικη εως την Ολιγοκαινικη, στην Μειοκαινικη, Πλειοκαινικη και Τεταρτογενη εποχη.
Εις την Ηωκαινον και Ολιγοκαινον γεωλογικη εποχη αποτελουσε η Κυπρος μια περιοχη βαθειας θαλασσας της οποιας τα ιζηματα «Globigerinen» αποτελουνταν απο ασβεστουχα πετρωματα και μαργες Κρητιδικης γεωλογικης περιοδου. Σε αναλογια με τα ιζηματα Μειοκαινικης γεωλογικης περιοδου (ομας Dhali) είναι Μεσομειοκαινικης γεωλογικης προελευσης και ανταποκρινονται πληρως στα αντιστοιχα επι της Συριας και Μικρας Ασιας. Η υπαρξη και γενεση μεγαλου παχους φακοειδων κοιτασματων γυψου, παρουσιαζει ομοιοτητες με τα αντιστοιχα κοιτασματα γυψου στην Αιγυπτο, Συρια, Ιρακ και Περσιας.
Η μεγαλονησος αποτελειται κυριως απο τις οροσειρες της Κυρηνειας και Τροοδου. Μεταξυ αυτων βρισκεται η ιζηματογενης λεκανη της Μεσσαουριας η οποια ακομη εως την Πλειοκαινικην γεωλογικην περιοδο σκεπαζονταν απο την θαλασσα. Η μεγαλονησος συνεπως αποτελουνταν εως γεωλογικα προσφατα απο πολλες νησιδες και παρουσιαζεται σαν ενιαια νησος απο την γεωλογικη εποχη του Μειοκαινου. Στα βορεια της Μεγαλονησου επικρατουν τα χαρακτηριστικα της αλπικης ορογενεσης, η οποια εξεδηλωθηκε κατα την Ολιγοκαινο γεωλογικη περιοδο και προκαλεσε την πτυχωση και αναδυση των εντος του Αλπικου γεωσυγκλινου αποτεθεντων ιζηματων στις δυτικες παρυφες την νησου.
Στα νοτια της νησου επεκρατησαν μεγαλες διαρρηξεις με αποθηση παλαιοτερων επι νεωτερων στρωματων πετρωματων.
Η λεκανη της Μεσσαοριας παρουσιαζεται σαν συγκληνος ζωνη βυθισματος.
Ο κολπος της Μορφου και της Αμμοχωστου ειναι βυθισματα κατακερματισμενων λεκανων με την διαφορα οτι το μεγιστον βαθος του κολπου της Αμμοχωστου ειναι το ημισυ του κολπου της Μορφου. Το δυτικο-ανατολικο βυθισμα νοτια της οροσειρας της Τροοδου, το οποιο χωριζει την οροσειραν αυτην από την οροσειρα Κακομαλις (Ακαπνου, Επταγωνια, Αρακαπας, Κολοχωριον κ.α) επεκτεινεται και στο θαλασσιο υποβαθρο προς νοτον στον κολπο της Λαρνακας.
Η συγκριση μεταξυ προεξοχων και βυθισματων στο θαλασσιο υποβαθρο δυτικα, νοτια και ανατολικα της νησου δειχνει, οτι στις περιοχες αυτες αναπτυχθηκε η ιδια τεκτονικη δραστηριοτητα οπως στο Αιγαιο Πελαγος.
Το θαλασσιο βαθος προ των νοτιοδυτικων ακτων της Μεγαλονησου ειναι χαρακτηριστικα ανομοιομορφο. Στο μεσον ενος επεκταμενου ομοιομορφου πεδιου με θαλασσια βαθη μεταξυ 2.000 και 2.200 μετρα προεξεχουν ωοδη υψωματα.
Τελειως ασυνηθη ειναι τα βαθεα φρεατα με βυθισματα εως 2.825 μετρα.
Ο χωρος αυτος ειναι χαρακτηριστικος της νεας τεκτογενεσεως. Ομοια αλλα με μικροτερην ενταση παρουσιαζονται οι ανωμαλιες του θαλασσιου υποβαθρουστις περιοχες μεταξυ Κυπρου και Λιβανου. Τα τεκτονικα συνορα της Κυπρου εδω (περιοχες κατω της θαλασσιας επιφανειας) εμφανιζονται με ενοτητα στα δυτικα και νοτιοδυτικα της Χερσονησου Ακαμας εως της Χερσονησου Ακρωτηριου οπου η κυρια διαρρηξη ειναι θαλασσιας προελευσης. Αποκρημνος παρουσιαζεται η κεκλιμενη επιφανεια με διαφορα βαθους μεταξυ 200 και 2.000 μετρα.
Σκοπημα περιγραφθηκαν συνοπτικα τα γεωλογικα δεδομενα της και περιξτης Μεγαλονησου διοτι μεχρι σημερα τιποτε δεν ειδε το φως της δημοσιοτητας σχετικα με την επιτυχη γεωτρηση εντοπισμου κοιτασματος Υδρογονανθρακων στο περιφημο θαλασσιο οικοπεδο 12 απο τα συνολικα 13 της Κυπρου σε θαλασσιες περιοχες. Εαν πραγματι εντοπισθηκεν κοιτασμα, τοτε εχουν ενδιαφερον επι της νησου και περιξ αυτης ολες οι ιζητογενεις λεκα- νες. Στην περιπτωση αυτη θα ισχυαν σχεδον τα ιδια και για τις θαλασσιες περιοχες νοτια της Κρητης.
