Του Κωστή Πετράκη
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Αίολος ο θεός των ανέμων, που ζούσε στο νησί Αιολία μαζί με την γυναίκα του Ηώ, τους έξι γιους και έξι κόρες του, κρατούσε τους ανέμους ερμητικά κλεισμένους σε ένα ασκό και τους απελευθέρωνε (ελεγχόμενα) με εντολή του Δία.
Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι γνώριζαν την τεράστια δύναμη του ανέμου και κατάφεραν να την τιθασεύσουν και να την καταστήσουν χρήσιμη στην ζωή τους, με τα ιστιοφόρα πλοία και τους ανεμόμυλους. Σήμερα μετά την μεγάλη πετρελαϊκή κρίση του 1970 και την κλιματική αλλαγή που απειλεί τον πλανήτη μας, η ανθρωπότητα αναζητά διεξόδους με τις “εναλλακτικές και ανανεώσιμες” μορφές ενέργειας, που ρυπαίνουν λιγότερο από τις “συμβατικές”.
Σημαντική θέση μεταξύ αυτών -των “ήπιων” μορφών- κατέχει η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τις ανεμογεννήτριες (Α/Γ), που τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο και στη χώρα μας, με ένθερμους υποστηρικτές που επιχειρηματολογούν φανατικά, όπως οι περισσότεροι γνωρίζουμε, για τα πλεονεκτήματα τους. Από την άλλη πλευρά και παρά τις προσπάθειες “εξιδανίκευσης”, πολλοί αντιδρούν στην κατασκευή και τη λειτουργία των γιγάντιων αιολικών “βιομηχανικών σταθμών” πιο σωστά και όχι “πάρκων”, όπως εξωραϊστικά συνήθως αποκαλούνται.
Εκτός από το “Αποπηγάδι” στα Χανιά της Κρήτης ( [1]), διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις ενάντια στους γιγαντιαίους αιολικούς σταθμούς καταγράφονται και στο Ρέθυμνο (Δήμος Ν. Φωκά), στην Κεντρική και Νότια Εύβοια, στη Λακωνία (Βάτικα, Ταΰγετος, Μονεμβασία), στη Σκύρο (ως εμπλεκόμενη φέρεται η μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους), στην Κάρυστο, στην Πάτρα, στη Νάξο, στη Βοιωτία, στην Ικαρία, στην Κύμη, στη Λευκάδα, στην Κύπρο, στη Ρόδο, στην Πάρο, στην Άνδρο, στη Σέριφο, στην Αργολίδα, στην Κορινθία, στη Χίο, στην Ευρυτανία, στην Κεφαλλονιά και αλλού.
Αλλά και στην Ευρώπη, όπου η δημιουργία των αιολικών σταθμών έχει προηγηθεί χρονικά, υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις ενάντια στην ανεξέλεγκτη εγκατάσταση Α/Ν, που οδήγησαν στην ίδρυση του “Ευρωπαϊκού Συνασπισμού κατά των Αιολικών Πάρκων” [3], πριν τη μεγάλη διαδήλωση στις 4/10/2008 στο Παρίσι, με την συμμετοχή 176 ομοσπονδιών και οργανώσεων από την Γερμανία, το Βέλγιο, την Ισπανία, την Γαλλία, την Δανία, την Αγγλία, την Σκωτία, την Ουαλία και την Σλοβενία.
Οι αρνητικές επιπτώσεις της αιολικής ενέργειας συνήθως αποσιωπούνται, υποτιμούνται και ενίοτε γελοιοποιούνται. Η κριτική της θεωρείται “ταμπού” ενώ υπερτιμάται η συνεισφορά της στις στατιστικές. Ωστόσο αυτό δεν εμποδίζει τον ευρωπαϊκό συνασπισμό, αλλά και γενικότερα τους “αμφισβητίες” των Α/Ν, να επικεντρώνουν την κριτική τους [4] στα παρακάτω συνοπτικά:
l Οι εκατοντάδες Α/Γ με τους αναγκαίους συνοδούς υποσταθμούς και γραμμές μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας, καταστρέφουν φυσικά – πολιτιστικά τοπία που εξελίχθηκαν και διατηρήθηκαν μέσω αιώνων και τα μετατρέπουν σε βιομηχανικές ζώνες παραγωγής. Η χλωρίδα, η πανίδα, οι ανεξερεύνητες αρχαιολογικές θέσεις, τα παραδοσιακά μονοπάτια, χάνονται από τις βίαιες επεμβάσεις. Επίσης οι Α/Ν αποτελούν καίριο πλήγμα για τον τουρισμό, (παρά τα φαιδρά λεγόμενα περί “επιστημονικού τουρισμού” στην Δανία των χιλιάδων Α/Γ ο τουρισμός μειώθηκε κατά 40%), την κτηνοτροφία και όλους αυτούς που εργάζονται και ζουν από το δάσος.
l Η απαιτούμενη πολλές φορές διάνοιξη δρόμων, μήκους πολλών χιλιομέτρων, καταστρέφει το δάσος, δημιουργεί προσπέλαση (με ότι αυτό συνεπάγεται) κατακερματίζοντας παρθένους οικότοπους, παρεμβαίνει και αλλάζει την φυσική ροή άρα και την αποστράγγιση των βρόχινων υδάτων, με επιπτώσεις στις πηγές της περιοχής.
l Το μεγαλύτερο αιολικό “πάρκο” στην Ευρώπη απασχολεί μόνο τρεις μόνιμους υπαλλήλους. Επομένως είναι ψευδές ότι δημιουργούνται θέσεις εργασίας στην τοπική κοινωνία και μείωση της ανεργίας.
l Ο ήχος μιας Α/Ν είναι ένας διαπεραστικός θόρυβος – γδούπος, που θυμίζει την αντήχηση ελικοπτέρου και που ακούγεται περισσότερο μακριά (μέχρι 2 χλμ.) παρά στην βάση της. Επίσης παράγονται υπόηχοι και υπέρηχοι που δεν γίνονται αντιληπτοί από τους ανθρώπους αλλά τους βλάπτουν, όπως βλάπτουν και την πανίδα τής γύρω (από τις Α/Ν) περιοχής [5].
l Οπτικά μια Α/Ν μπορεί να διακρίνεται από απόσταση ακόμα και 40 χλμ. αφού το ύψος της αρχίζει από τα 65 και μπορεί να φτάσει έως και τα 105 μέτρα. Το συνολικό βάρος της, ανάλογα με το μέγεθος, είναι 223 έως και 313 τόνους και απαιτεί επιφάνεια 100 τ.μ., σε βάθος τουλάχιστον 3 μ. γεμάτη από περίπου 500 κ.μ. μπετόν αναμεμειγμένου, λόγω της μεγάλης απόστασης μεταφοράς από τον τόπο παρασκευής του, με ιδιαιτέρως τοξικά επιβραδυντικά πήξης. Η διάρκεια ζωής τους υπολογίζεται, εφόσον γίνεται η απαραίτητη συντήρηση, σε 20-25 χρόνια. Μετά την παύση λειτουργίας τους, ουδέποτε απομακρύνονται, γιατί το κόστος μετακίνησης τους είναι δυσβάστακτο για τις εταιρείες, με αποτέλεσμα να μετατρέπουν την περιοχή εγκατάστασης τους, σε ένα απέραντο νεκροταφείο παλιοσιδερικών, μπετόν και καλωδίων.
l Αρκετές φορές έχει τύχει να σπάσουν έλικες, που ο καθένας ζυγίζει 1,5 τον. και να εκσφενδονιστούν ως και 400 μ. μακριά, αλλά και να αρπάξουν φωτιά (οι Α/Ν) λόγω υπερθέρμανσης και να προκαλέσουν πυρκαγιά στην γύρω περιοχή.
l Η τιμή του ρεύματος που παράγεται από την αιολική ενέργεια για τον τελικό αποδέκτη – καταναλωτή, όχι μόνο δεν είναι μειωμένη αλλά αυξάνεται από 130% έως 400% σε σχέση με την συμβατική ενέργεια, αφού μέσα στο λογαριασμό της ΔΕΗ που πληρώνουν οι καταναλωτές, υπάρχει ειδικό τέλος “υπέρ ΑΠΕ”, ώστε να καλυφθεί το πολύ υψηλότερο κόστος παραγωγής της σε σύγκριση με το κόστος της ενέργειας που παράγεται από ορυκτά καύσιμα ή πυρηνικά εργοστάσια. Μόνο το 2010 το τέλος ΑΠΕ στην Ελλάδα αυξήθηκε 18,5 φορές από 0,00030 σε 0,0055 E/ΚWh στα οικιακά τιμολόγια. Στα τιμολόγια επιχειρήσεων έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερη αύξηση και ο Σύνδεσμος Βιοτεχνών έχει διαμαρτυρηθεί.
l Το ρεύμα που παράγεται από τις Α/Ν δεν εντάσσεται ομαλά στο συνολικό δυναμικό της ΔΕΗ και τις καθιστά αναξιόπιστη πηγή ενέργειας. Παρόλο που η εξέταση των αιολικών χαρτών μας δείχνει ότι, η ποσότητα της διαθέσιμης αιολικής ενέργειας μπορεί να είναι μεγαλύτερη από την ζήτηση, εν τούτοις μόνο ένα μικρό ποσοστό της ενσωματώνεται στο δίκτυο, λόγω της μεταβλητότητας του ανέμου. Γιατί στις περιόδους που υπάρχει ανάγκη για περισσότερο ρεύμα, όπως στις συνθήκες καύσωνα ή έντονης κακοκαιρίας (κρύο, δυνατοί άνεμοι) οι Α/Ν είτε δεν λειτουργούν καθόλου, είτε υπολειτουργούν, αφού οι καύσωνες συνοδεύονται συνήθως από άπνοια, άρα τα πτερύγια δεν κινούνται ενώ στον κρύο και δυνατό άνεμο, πάνω από 8-9 μποφόρ, πάλι σταματούν να λειτουργούν. Σύμφωνα με τον Ted Trainer, καθηγητή στο Πανεπιστημίου της New South Wales (Αυστραλία) [6], «Οι Γερμανοί που έχουν περισσότερες Α/Ν από οποιαδήποτε άλλη χώρα και οι Δανοί που έχουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή της αιολικής ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού, αντιμετωπίζουν πρόβλημα ενσωμάτωσης της αιολικής ενέργειας στο δίκτυο, όταν η αιολική ενέργεια καλύπτει μόνο το 5% της ζήτησης. Μια Α/Ν σε καλή περιοχή μπορεί να λειτουργεί στο 33% της μέγιστης δυναμικότητας της, αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει ολόκληρο το αιολικό σύστημα. Ο Sharman αναφέρει ότι ακόμα και στη Δανία το 2003, η μέση παραγωγή του αιολικού συστήματος ήταν 17% της μέγιστης δυναμικότητας και αρκετούς μήνες έπεφτε ακόμα και στο 5%. Η έκθεση E.On Netz για την Γερμανία, τη χώρα με τις περισσότερες ανεμογεννήτριες επίσης αναφέρει ότι το 2003 η μέση παραγωγή ήταν στο 16% της μέγιστης δυναμικότητας και αρκετούς μήνες έπεφτε στο 5%. Και το 2003 θεωρείται ότι ήταν μια καλή χρονιά». Και επειδή δεν φυσάει πάντα “ιδανικά”, για να καλυφθεί η συνεχώς διογκούμενη κατανάλωση και το πλεόνασμα ενέργειας όταν υπάρχει, δεν μπορεί να αποθηκευτεί ικανοποιητικά, φαίνεται ότι οι αιολικοί σταθμοί τελικά, αυξάνουν αντί να μειώνουν την εξάρτηση από τα θερμοηλεκτρικά ή πυρηνικά εργοστάσια που καθίστανται αναγκαία ως εφεδρικά (back-up) [7].
l Σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: «οι Α/Ν προκαλούν την άμεση θανάτωση ενός πολύ μεγάλου αριθμού πουλιών αλλά και νυχτερίδων κάθε χρόνο, ενώ η λειτουργία αιολικών πάρκων σε γειτνίαση με βιότοπους ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, ή μικρών ή ευάλωτων για διάφορους λόγους πληθυσμών, μπορεί να επιφέρει σε αυτούς βαρύ πλήγμα ή και εξαφάνιση σε τοπικό επίπεδο…» [8].
Το Μανιφέστο του Darmstadt [9] που αφορά την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας στη Γερμανία, υπογράφτηκε από εκατοντάδες πανεπιστημιακούς και συγγραφείς και ασκεί έντονη κριτική στην ανεξέλεγκτη γενίκευση της χρήσης των Α/Ν. Οι υπογράφοντες τονίζουν χαρακτηριστικά ότι, παρότι η χώρα τους ηγείται των εξελίξεων στη χρήση της αιολικής ενέργειας, δεν κατάφερε να υποκαταστήσει μέχρι σήμερα ούτε ένα πυρηνοκίνητο ή κινούμενο από ορυκτά καύσιμα σταθμό παραγωγής και απαιτούν την ανάκληση όλων των άμεσων και έμμεσων επιδοτήσεων στην τεχνολογία των Α/Γ και τη διάθεση αυτών των κονδυλίων στην έρευνα για την εξέλιξη αποτελεσματικότερης τεχνολογίας με οφέλη διαρκή και φιλικά προς το περιβάλλον.
Καθίσταται σαφές από τα παραπάνω ότι “τα αιολικά πάρκα δεν είναι (τελικά) τόσο απλή υπόθεση”, όπως πολύ σωστά επισημαίνει στο ομότιτλο άρθρο του [10], ο Βαγγέλης Μπούρμπος, γεωπόνος ερευνητής, φυτοπαθολόγος-οικοτοξικολόγος. Σίγουρα η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τις Α/Ν είναι “φιλικότερη” προς το περιβάλλον σε σύγκριση με την συμβατική, από γαιάνθρακες και πυρηνικά εργοστάσια, όμως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί ως εντελώς “ακίνδυνη”, “πανάκεια” στην λύση του ενεργειακού προβλήματος και της κλιματικής αλλαγής.
Η δημοσίευση του άρθρου θα ολοκληρωθεί σε συνέχειες από την προσεχή Τρίτη και μετά
( [1] ) Οι αντιδράσεις-διαμαρτυρίες από τους κατεξοχήν αγρότες και κτηνοτρόφους κατοίκους των όμορων χωριών του Αποπηγαδιού (βουνό – σημαντικός αποταμιευτής με εξαιρετικής ποιότητας νερά, στο κέντρο περίπου του νομού Χανίων και υψόμετρο 1330 μ.) ξεκίνησαν το 2008, όταν διαπίστωσαν ότι οι περιουσίες τους (2800 περίπου στρ.) μετά από τους διαδοχικούς χαρακτηρισμούς του Δασαρχείου Χανίων που έγιναν (από το 2004) στην ουσία “εν κρυπτώ”, έχουν περιέλθει στην κυριότητα του Δημοσίου, και έχουν μισθωθεί στις πολυεθνικές. Παρόλο που οι κάτοικοι διαθέτουν τίτλους ιδιοκτησίας, ακόμη και από την εποχή της Τουρκοκρατίας και στην Κρήτη, όπως και σε κάποια άλλα μέρη της Ελλάδας, δεν ισχύει το “τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου” (αρθρ. 62, Ν/998/79). Κανένας δεν τους ενημέρωσε, ούτε βέβαια τους ζήτησε την άδεια, για τα “φαραωνικά” επενδυτικά σχέδια “πράσινης” επιχειρηματικότητας, που οι εταιρείες σε αγαστή συνεργασία με την πολιτεία, αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν καταπατώντας τις περιουσίες τους και ισοπεδώνοντας το ιστορικό βουνό.
Ήδη έχουν δοθεί άδειες από τη ΡΑΕ για 43 Α/Ν (38 MW) και για ένα υβριδικό – υδροηλεκτρικό των 5 MW (στους χάρτες τους σημειώνονται δυο ακόμα, το ένα στον «Άγιο Ιωάννη» παρομοίων διαστάσεων και το άλλο στα «Δίστρατα» πολύ μεγαλύτερο με δεξαμενές των 330.000 κ. μ.) στις θυγατρικές της EDF, πολυεθνικής με δεκάδες πυρηνικά εργοστάσια στη Γαλλία [1]. Το νερό για την λειτουργία των υβριδικών – υδροηλεκτρικών θα το προμηθεύονται από γεωτρήσεις στους πρόποδες του βουνού!
Επίσης στο Αποπηγάδι δόθηκε άδεια για 5 γιγάντιες (με διάμετρο ρότορα 71 μ.) Α/Ν συνολικής ισχύος 11,5 MW, για την υλοποίηση των μεγαλόπνοων σχεδίων της εταιρείας “Κ. Σάρρας Α. Ε.” και του ομίλου Κοπελούζου, που φιλοδοξεί να παράγει 975 MW σε 39 βουνοκορφές της Κρήτης, για να τα στέλνει με υπόγειο καλώδιο στην Αθήνα [2])!
Περισσότερα στοιχεία για την περίπτωση και τους αγώνες των κατοίκων στο Αποπηγάδι μπορείτε να βρείτε στο διαδικτυακό τόπο www.kandanos.eu
