Μήνυμα του σεβ. Κυδωνίας και Αποκορώνου Δαμασκηνού
Την απαρχήν των Εθνών ο ουρανός σοι προσεκόμισε, τω κειμένω νηπίω εν φάτνη, δι’ αστέρος τους Μάγους καλέσας, ούς και κατέπληττεν, ου σκήπτρα και θρόνοι, αλλ’ εσχάτη πτωχεία∙ τι γαρ ευτελέστερον σπηλαίου; τι δε ταπεινότερον σπαργάνων; εν οις διέλαμψεν ο της Θεότητός σου πλούτος (ύμνος από την εορτή των Χριστουγέννων)
Την πτωχεία της πρώτης παρουσίας του Χριστού και το πενιχρό του σπηλαίου τονίζει ο ύμνος που μόλις ακούσαμε, αγαπητοί αδελφοί. Καί ο Θεός, πλούσιος ων εν ελέει, «επτώχευσε δι’ ημάς ίνα ημάς πλουτήση», η δε Βηθλεέμ υπήρξε ο τόπος όπου «ο Θεός εφανερώθη εν σαρκί».
Ο Ήλιος της Δικαιοσύνης τίκτεται σήμερα. Οι Μάγοι οδηγούμενοι υπό αστέρος προ-σκύνησαν τον μόνο Δημιουργό και Θεό μας. Ο άχρονος Υιός εν χρόνω γεννάται σήμερα στις καρδιές όλων μας, ο αχώρητος εν χώρω γεννάται, δεύτε ίδωμεν και ημείς, αδελφοί, που εγεννήθη ο Χριστός. Γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, Άγγελος Κυρίου επισκέφθηκε τους ποι-μένες, γιατί είχαν ψυχή καθαρή και ζούσαν μέσα στην ησυχία. Τούς ανήγγειλε την χαρμό-συνη είδηση ότι γεννήθηκε ο Χριστός, και μαζί με τον Άγγελο εφάνη «πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν και λεγόντων, δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη».
Ποιό λοιπόν είναι το μεγαλύτερο δώρο της βιώσεως των λυτρωτικών μηνυμάτων των Χριστουγέννων; Μας το διαλαλεί ο Άγγελος που μήνυσε το χαροποιό άγγελμα στους ποι-μένες της Βηθλεέμ την νύκτα της Γεννήσεως: «ιδού, ευαγγελίζομαι χαράν μεγάλην». Το πρώτο δώρο είναι η χαρά της λυτρώσεως, η χαρά ότι «ετέχθη ημίν σήμερον Σωτήρ». Καί το δεύτερο, το οποίο είναι το πλήρωμα όλων των αγαθών, είναι το «δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη». Είναι με άλλα λόγια η ειρήνη της καρδιάς των ανθρώπων και η ειρήνη του κόσμου για όσους βεβαίως επιδιώξουν να το αποκτήσουν ως δώρο από το Θείον Βρέφος. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τονίζει: «της εκκλησιαστικής ειρήνης ουδέν υψηλότερον»! Καί συνεχίζει: «Γι’ αυτήν ο νόμος και οι προφήτες, γι’ αυτήν ο Θεός άνθρωπος έγινε». Η ειρήνη του Χριστού είναι η αιτία της αγάπης και της συμπόνιας και η έλλειψή της είναι η αιτία της παγκόσμιας αναταραχής και θλίψης.
Στη σκέψη και το υποσυνείδητο όλων μας, ασφαλώς, υπάρχει η επιθυμία να είμαστε πλούσιοι, ενώ με αποστροφή σκεφτόμαστε τη φτώχεια, όταν δε είμαστε πλούσιοι αισθανόμεθα ειρηνικά. Ιδιαίτερα μάλιστα αυτήν την περίοδο της λεγόμενης οικονομικής κρίσης έχουμε την αίσθηση ότι όλοι έχουμε γίνει πτωχότεροι. Δυστυχώς, πολλούς από μας αυτή η κατάσταση οδηγεί σε μελαγχολία, σε απογοήτεύση, σε αγωνία, σε επαναστατική διάθέση για την αβεβαιότητα του μέλλοντος, για το πως θα ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας, και σε ερωτήματα καίρια και σοβαρά, γιατί γίνονται αυτές οι αδικίες, γιατί επιτρέπει ο Θεός σε ορισμένους να πλουτίζουν και μάλιστα αθέμιτα.
Αν, αδελφοί μου, στην «Κύρου παιδεία», του Ξενοφώντος, αναφέρεται ότι δεν πρέπει να θεωρούμε ευτυχείς τους πλουσίους αλλά εκείνους που απέκτησαν έντιμα τον πλούτο και έντιμα τον χρησιμοποιούν για το καλό των ανθρώπων, πολύ εύκολα διαπιστώνεται το βάθος του προβλήματος, η αιτία και η σκληρότητα των ανθρώπων την οποία στηλιτεύουν ακόμα και οι ειδωλολάτρες.
Κείμενα από την Καινή Διαθήκη, από τη διδασκαλία του Κυρίου, των Αποστόλων και από τις ερμηνευτικές και θεολογικές αναλύσεις των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας μας μας δίνουν ικανοποιητικές απαντήσεις στο πρόβλημα της υπάρξεως των πλουσίων και των πτωχών με αποκορύφωμα την εσχάτη πτωχεία την οποία προσέλαβε ο Ιησούς Χριστός κατά την εν χρόνω Γέννησίν του.
Ο Χριστιανισμός διδάσκει, ότι υπάρχουν δύο ειδών αγαθά∙ τα ελεύθερα, τα οποία δι-νει ο Θεός με αφθονία σε όλους εξίσου, όπως ο αέρας, το φως και το νερό, και τα λεγόμενα οικονομικά, τα οποία για να αποκτηθούν είναι απαραίτητη η ανθρώπινη προσπάθεια. Συνεπώς, πλούτος και φτώχεια, πλούσιοι και φτωχοί, είναι καταστάσεις ζωής, καταστάσεις βίου οι οποίες έχουν και πολλές πνευματικές διαστάσεις και πολλές επίσης πνευματικές παρανοήσεις.
Η πενία είναι ύψιστη αρετή. Λαμπροί φιλόσοφοι και διανοητές ασπάστηκαν την εκούσια πενία, την ακτημοσύνη, τον μετρημένο φιλοσοφικό βίο της εγκράτειας, της αφάνειας, της ταπεινώσεως είτε διότι ακολούθησαν τις φιλοσοφικές τους θεωρίες είτε διότι ως εκφραστές της σοφίας του Θεού ακολούθησαν το παράδειγμα της πτωχείας του Θείου Βρέφους της Βηθλεέμ.
Ο φιλοσοφημένος εγκρατής άνθρωπος φιλοσοφεί μετ’ ευτελείας και διάγει βίο ταπει-νο με ευχαριστία, εσωτερική ειρήνη και ουσιαστική πληρότητα. Πνευματικοί άνθρωποι όπως ο Παπαδιαμάντης, ο Κόντογλου ήταν υπερήφανοι για την πτωχεία τους και ενίκησαν αυτόν τον κόσμο με την ασκητική χριστιανική φιλοσοφία που συμπυκνώνεται στη φράση: «τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια».
Αντίθετα, η καταναγκαστική φτώχεια, η καταστροφική εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, η μη εκούσια φτώχεια είναι ευλογημένη; Έχει αξία όταν άλλα σκέφτεσαι, άλλα επιθυμείς και σε άλλη κατάσταση βρίσκεσαι; Ο φθόνος κατά των πλουσίων και η άφρονη μανία του πλουτισμού και της θεραπείας ενός αρρωστημένου εγωκεντρισμού που νιώθει εγκλωβισμένο τον εαυτό του στη φτώχεια, μόνο και μόνο γιατί νιώθει το πρόσωπό του πληγωμένο, καθιστά και τον πλέον φτωχό ομόδικο με έναν εκμεταλλευτή και άφρονα πλούσιο.
Άρα ο εκούσια ευγενής φτωχός, ο ζων ευχαριστηριακά είναι ο μακάριος και ο ευτυχισμένος. Το ίδιο συμβαίνει και όταν ο πλούσιος χρησιμοποιεί τον πλούτο για τη δόξα του Θεού ελεώντας και βοηθώντας τους χρείαν έχοντας. Σημασία έχει η προαίρεση.
Και οπωσδήποτε δεν χρωστάμε χάρη στον εκμεταλλευτή και τον δυνάστη. Δεν ιεροποιείται η αδικία. Αν δούμε ρεαλιστικά τα πράγματα, φτώχεια σημαίνει να πεινάς, να χρωστάς, να κρυώνεις, να μην έχεις γάλα και παπούτσια για τα παιδιά σου, καταστάσεις που οι μεγαλύτεροι στην ηλικία τις εβίωσαν.
Ο Χριστιανισμός διδάσκει ότι αυτή η εκ μέρους και των πλουσίων και των πτωχών διεκδίκηση των υλικών αγαθών είναι η αιτία της αναστάτωσης που υπάρχει στον κόσμο. Λέγει ο Μέγας Βασίλειος: «Έως πότε πλούτος; Η του πολέμου υπόθεσις, δι’ ων ακονάται ξίφη, δι’ ων συγγενείς αγνοούσι φύσιν και αδελφοί φονικόν κατ’ αλλήλων βλέπουσι;» Ακόμη και οι αδελφοί για περιουσιακά θέματα αρχίζουν και διαιρούνται και νιώθουν μίσος ο ένας για τον άλλον.
Όπως όλος αυτός ο αισθητός απέραντος κόσμος είναι καμωμένος, έτσι είναι καμω-μένος και ένας άλλος κόσμος, ο νοητός, που αποτελείται και από ενάρετους και από αμαρτωλούς, του οποίου τα στοιχεία για μεν τους ενάρετους είναι η προσωπική βίωση της ζωής του Χριστού, για δε τους αμαρτωλούς είναι οι τρεις διεστραμμένοι έρωτες που αναφέρει ο Θεολόγος Ιωάννης: Ο έρωτας των ηδονών, ο έρωτας του πλούτου και ο έρωτας της δόξας.
«Παν εν τω κόσμω η επιθυμία της σαρκός και η επιθυμία των οφθαλμών και η αλαζονεία του βίου» (Α΄ Ιω. 2, 16). Με άλλα λόγια, τα τρία κυρίαρχα πάθη που κυβερνούν τους αμαρτωλούς ανθρώπους του κόσμου είναι αυτά που βδελύσσεται ο Θεός. Όποιος τα έχει, αυτός είναι φίλος του κόσμου. Αυτός «αγαπάται» από τους ομοίους του κοσμικούς ανθρώπους με μία αγάπη ψεύτικη και ιδιοτελή. «Αγαπάται» για όσο χρόνο τους εξυπηρετεί στα δικά τους αντίστοιχα πάθη της φιληδονίας, φιλαργυρίας και φιλοδοξίας. Εάν όμως συγκρουσθούν τα συμφέροντά τους, τότε οι πρώην κοσμικοί φίλοι του γίνονται άσπονδοι εχθροί του.
Ο Θεός κηρύττει την αγάπη χωρίς ιδιοτέλεια, την αγάπη χωρίς όρια και διακρίσεις, τη συγχωρητικότητα, την εγκράτεια, την αυτάρκεια, την υπομονή, την ταπείνωση, την πραό-τητα, την πτωχεία, την ακτημοσύνη, την αδοξία, την αποδοχή όλων όσα μας συμβαίνουν, με χαρά, την ελευθερία από τα πάθη, την απαγκίστρωση από όλες τις προσκολλήσεις (σε πρόσωπα ή πράγματα ή συνήθειες ή καταστάσεις). Ο προαιώνιος Λόγος και Υιός του Θεού και Πατρός κατεβαίνει από τον ουρανό για να μας λυτρώσει απ’ αυτή την πλάνη και να ξεριζώσει από τις καρδιές μας τη φιλαργυρία, την καταραμένη ρίζα όλων των κακών, όπως τη χαρακτηρίζει ο Απόστολος Παύλος. «Ρίζα πάντων των κακών εστίν η φιλαργυρία» (Α‘ Τιμ. 6,16). Πού είναι το παλάτι που γεννήθηκε ο Χριστός; Πού είναι οι προετοιμασίες; Πού το βασιλικό στρώμα; Πού τα βρεφικά λουσίματα; Πού είναι η ακολουθία των δούλων; Πού η θαλπωρή και η ανάπαυση; Πού είναι η συμπαράσταση των συγγενών και φίλων; Σκεφθείτε το φτωχότατο σπήλαιο όπου γεννήθηκε και την ευτελέστατη φάτνη όπου «ανεκλίθη». Σίγουρα, δεν θα βρεθεί τίποτα περιττό, αλλά αντίθετα διαπιστώνεται μεγάλη έλλειψη απ’ όλα τα αναγκαία• γιατί ο γλυκύτατός μας Ιησούς γεννιέται σε τόπο σχεδόν ξέσκεπο, τα μεσάνυχτα, στην καρδιά του χειμώνα, μόνος με μόνη τη μητέρα του και τον θεωρούμενο πατέρα του, χωρίς σκε-πάσματα, χωρίς ζεστά φαγητά που συνηθίζονται στη γέννηση και των πιο φτωχών παιδιών, χωρίς τις ελάχιστες εκείνες ανέσεις του φτωχικού σπιτιού που είχε στη Ναζαρέτ. (Νικόδημος Αγιορείτης)
Καί εμείς λοιπόν, αδελφοί, ως μαθητές του Χριστού, ως φρόνιμοι και στοχαστικοί άνθρωποι, ας κάνουμε πράξη εκείνο που ζητά ο Χριστός. Να ανοίξουμε την καρδιά μας να γεννηθεί σ’ αυτήν. Ούτε τα κηρύγματα περί πτωχείας σώζουν, αν εμείς δε θεραπεύσουμε το εγωκεντρικό μας καρκίνωμα, αν δεν διακονήσουμε και πνευματικά και υλικά τον πα-σχοντα συνάνθρωπό μας. Σε αντίθετη περίπτωση η απάντηση της συνείδησής μας θα είναι κραυγή ελέγχου προς την αδιακρισία μας!
Ο Σαρκωμένος Λόγος, ο αληθινός Θεός μας, φώτισε τις ανήλιες και ζοφώδεις, εξ αιτίας της αμαρτίας, καρδιές μας, διώχνοντας την πλάνη και τη σκοτοδίνη. Γι’ αυτό και εμείς οι Χριστιανοί είμαστε τέκνα του Ηλίου της Δικαιοσύνης, του Υιού και Λόγου του Θεού, ο οποίος, για χάρη της σωτηρίας μας, «σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν» (Ιωάν. 1, 14). Αυτό το μέγα ιστορικό γεγονός εορτάζουμε λαμπρά την αγία αυτή ημέρα, πλημμυ-ρισμένοι από άρρητη αγαλλίαση, όπως αρμόζει στην υποδοχή του Θείου Λυτρωτού μας! Είναι όμως και η συμβολική παρουσία της Εκκλησίας, της εν χρόνω αποκεκαλυμμένης Εκκλησίας του Χριστού, η οποία είναι το Σώμά Του, είναι η νέα Κιβωτός της Χάριτος. Στη Βηθλεέμ «ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου», ήτοι «Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης», συνετελέσθη το παναθρώπινο ιστορικό γεγονός της γεννήσεως του Θεανθρώπου. Στην αιώνια όμως Βηθλεέμ, την Εκκλησία, ο Χριστός, πάντοτε γεννάται στις ψυχές εκείνων οι οποίοι τον αποδέχονται ως Σωτήρα και Λυτρωτή. Αυτή, ήλθε ο Χριστός να ευαγγελισθεί. Αυτή ο Χριστός παρέδωσε στους Μαθητές του προ του πάθους Του. Αυτή και σε μας τους ταπεινούς και άσημους ανθρώπους η οποία μας οδηγεί στη Βασιλεία των ουρανών. «Τι εστιν η Βασιλεία;» ερωτά το πάγχρυσο στόμα του ιερού Χρυσοστόμου. Καί απαντά ο Χριστός: «Η παρουσία η εμή». Η Βηθλεέμ, λοιπόν, είναι ο τόπος της εν χρόνω παρουσίας του Χριστού, και συμβολίζει την αιώνια Εκκλησία Του, το Θεανθρώπινο Σώμά Του. «Χριστός γεννάται», λοιπόν, ορθόδοξοι Χριστιανοί. Ας χαρούμε, διότι και τότε και πα-ντοτε ο Χριστός γεννάται, και ζητεί να εύρει τόπο, να εύρει καρδιά «συντετριμμένην και τεταπεινωμένην» να γεννηθεί και να κατοικήσει σ’ αυτή. Πριν να γεννηθεί ο Χριστός η Βασιλεία του Θεού απείχε από τον άνθρωπο όσο απέχει ο ουρανός από τη γη. Όταν όμως επεδήμησε (ήλθε δηλ. προς εμάς και καταδέχθηκε την ένωσί Του μαζί μας), προσέγγισε και μας η Βασιλεία του Θεού, άνοιξε η θύρα της Βασιλείας για όλους, και για πλούσιους και πτωχούς και για δίκαιους και άδικους∙ αρκεί να την συναντήσουμε καθαρίζοντας την καρδιά μας για να γεννηθεί σ’αυτήν ο Χριστός μας.
Με άπειρες πατρικές ευχές
ταπεινός ευχέτης προς τον ενανθρωπήσαντα Θεόν Λόγον
Ο Κυδωνίας και Αποκορώνου
Δαμασκηνός
