Η Ιστορία επιτρέπει τις υποκειμενικές κρίσεις ή θέσεις, ποτέ όμως τη λήθη. Οι Μεγάλοι είναι και αυτοί δημιουργήματα της Φύσης και όσοι επιδίωξαν ή επιδιώκουν να τους σκεπάσουν με την πλάκα της σιωπής, επιδίωξαν και επιδιώκουν αδίκως. Αυτό ισχύει και για τον Εχνατών, τον Μωυσή, τον Ιησού, τον Μωάμεθ, τον Μεγαλέξαντρο, τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Μ. Ναπολέοντα, τον Στάλιν, τον Χίτλερ. Την Ιστορία την ενδιαφέρει η ηθική όσο και η ανηθικότητα, την ενδιαφέρει να φωτίσει το ΜΥΣΤΗΡΙΟ.
Γιατί όλοι οι μεγάλοι είναι ένα μυστήριο. Μέχρι πρότινος πιστεύαμε πως την Ιστορία την γράφουν οι νικητές. Αυτό αποτελεί μια προσωρινή αλήθεια, γιατί ούτε οι νικητές είναι μόνιμοι, ούτε η επιστήμη, ούτε η ελευθερία του πνεύματος φυλακίζονται μονίμως. Από ποιους κινδυνεύει η Ιστορία; Απειλείται από το κέρδος. Από το συμφέρον της παγκοσμιοποίησης που γυρίζει ταινίες και γράφει βιβλία που έχουν στόχο την παγκόσμια αγορά.
Αυτό το συμφέρον χρηματοδοτεί έργα τέχνης ή έργα επιστημονικά, για να διαμορφώσει κατά το δοκούν την παγκόσμια κοινή γνώμη. Η παγκοσμιοποίηση όμως, είτε θέλει, είτε δεν θέλει, έχει μέσα της τον πυρήνα του πλουραλισμού. Έτσι οι διάφοροι επιχειρηματίες – παραγωγοί, προκειμένου να τα ‘κονομήσουν εκατέρωθεν, απευθύνονται και στους ευφυείς και στους ηλίθιους.
Την Ιστορία την γράφουν και οι νικητές και οι νικημένοι. Άλλο όμως ποιοι την γράφουν και άλλο ποιοι την διαβάζουν! Εδώ την «πατάνε» συχνά και οι παραγωγοί και οι κατευθυνόμενοι φιλόσοφοι, συγγραφείς ή καλλιτέχνες. Και ας μη νομισθεί πως αυτό συμβαίνει μόνο σήμερα. Ιστορικά ανέκδοτα έχουν διασωθεί αρκετά που αποδείχνουν πως οι ευφυείς γράφουν την Ιστορία που μένει.
Σ’ ένα τόσο μικρό σημείωμα θα ήταν ανεδαφικό να επιχειρήσω να διατυπώσω «συνταγές» ή να φωτίσω ολόπλευρα το πρόβλημα. Όμως, μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα μπορεί και αξίζει να αναφερθούν. Μέχρι την 10ετία του 1960, η Ιστορία με τον Χίτλερ είχε «καθαρίσει» με δυο χαρακτηρισμούς:
«Έχομε να κάνομε με μια δαιμονιακή προσωπικότητα, μ’ ένα παρανοϊκό»
Από τότε και μετά, ο ιστορικός οφθαλμός άλλαξε. Έγινε δηλαδή παραδεκτό πως και στην δική του περίπτωση θα πρέπει εν ψυχρώ να εφαρμοστούν οι κανόνες της ιστορικής έρευνας και πως είτε θέλομε είτε δεν θέλομε, με την προσωπικότητα Χίτλερ η ιστορική επιστήμη θα ασχολείται ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟ για εκατό ακόμη χρόνια.
Αυτό, βέβαια, δεν εμποδίζει βιογράφους και κινηματογραφιστές να τον εμφανίζουν «ποικιλοτρόπως». Άλλοτε σαν ανέραστο, άλλοτε σαν μαζοχιστή και άλλοτε σαν «αδελφή». Τελευταία και με τον Στάλιν, η Ιστορία αρχίζει την έρευνά της εν ψυχρώ. Έτσι άλλα έρχονται στο φως που ανατρέπουν αντιλήψεις και πεποιθήσεις του παρελθόντος ή αμαυρώνουν περισσότερο το πορτραίτο του. Προσωπική μου άποψη είναι πως οι μεγάλοι όχι μόνο δεν «τελειώνουν» σε εκατό χρόνια, αλλά δεν «τελειώνουν» ποτέ. Το συναίσθημα και η προπαγάνδα έχουν κι αυτά θέση στη ζωή μας, αλλά συνήθως παραπλανούν.
ΦΩΤΗΣ
