Κύριε Διευθυντά,
Στο υπό ημερομηνία 28-7-2016 φύλλο της εγκρίτου εφημερίδας και στις σελ. 2 και 13 ασχολείστε με την κατάληξη «άκης» στα Κρητικά επίθετα. Δεν διαθέτω ειδικότητα επί του αντικειμένου, μα, ας μου επιτραπεί να εκφράσω σχετική άποψη.
Έχω παρατηρήσει ότι δεν είναι άσχετη η κατάληξη των επιθέτων, τόσο στην Κρήτη, όσο και εις άλλες περιοχές, με τα υποκοριστικά. Π.χ. στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά υποκοριστικά είναι «…έλι». Στον στρατό π.χ. ήμουνα μαζί με έναν Μυτιληνιό και κάποτε μυ είπε: «μου δώσανε ένα πανέλι και ένα σπαγκέλι για να καθαρίζω το όπλο μου». Μα τα παιδιά τα λέγανε όταν ήταν μικρά με το υποκοριστικό «…έλι» στο επίθετο και συχνά καταντούσε το επίθετο με το υποκοριστικό. Ο Οδυσσέας Ελύτης π.χ. ήτανε Αλεπουδέλης μα το «Ελύτης» είναι καλλιτεχνικό.
Στην Πελοπόννησο συχνά χρησιμοποιείται το υποκοριστικό «…όπουλος» και τα επίθετα πολύ συχνά καταλήγουνε σε «…όπουλος». Στην Κρήτη βέβαια υποκοριστικό είναι το «…άκη». Το παιδί του παπά π.χ. το λέγαμε «παπαδάκι» και γι’ αυτό η Κρήτη είναι γεμάτη «Παπαδάκηδες».
Στα Σφακιά δεν προφέρονται ούτε τώρα τα επίθετα με την κατάληξη «…άκης». Με τον αναγκαστικό Νόμο του 1868 εκάνανε τον νόμο Σφακίων με τις επαρχίες Σφακίων, Αποκορώνου και Αγ. Βασιλείου και πρωτεύουσα τον Βάμο. Μετά την Ένωση, το 1915 διέλυσαν τον νόμο Σφακίων όπου ο Αποκόρωνας υπήχθει στο Ν. Χανίων μα η επαρχίες Σφακίων και Αγ. Βασιλείου υπήχθησαν στο Ρέθυμνο. Το 1925 απεσπάσθησαν τα Σφακιά από το Ρέθυμνο και υπήχθησαν στο νομό Χανίων.
Τότε κάνανε καινούρια μητρώα στα Σφακιά και οι αγράμματοι γραμματείς νομίζοντας ότι εκπολιτίζανε τα επίθετα των Σφακιανών τα κακοποιήσανε αφού τους βάλανε την κατάληξη «…άκης» και ήτανε άσχετη με την πλειονότητα των επιθέτων, αφού και τώρα ύστερα σχεδόν από έναν αιώνα, είναι στα χαρτιά τα επίθετα με το άκης μα εμείς δεν το προφέρομε. Ακόμη κάποιες παλιές ιστορικές οικογένειες, που και πριν 2-3 αιώνες τους γράφουνε οι ιστορίες με αυτό το υποκοριστικό εμείς τον Μανουσογιαννάκη τον ξέρομε και τον προφέρομε Μανουσογιάννη και τον Δεληγιαννάκη τον προφέρομε Δεληγιάννη και αυτό ισχεύει για όλες τις οικογένειες.
Λένε πολλοί ότι οι Τούρκοι , ως καταχτητές εδιατάξανε να προφέρονται τα επίθετα των Κρητών με την κατάληξη «…άκης», μα δεν υπάρχουνε αποδείξεις.
Ο Κων/νος Σφακιανάκης π.χ. ήτανε εγγονός του Μιχελιουδόπαπα από τον Αγ. Ιωάννη Σφακίων που ήτανε συγγενής και συμπολεμιστής του Δασκαλογιάννη και που πέθανε στον Κουλέ του Ηρακλείου που ήταν φυλακισμένος μαζί με άλλους Σφακιανούς. Όταν ο Χουσεϊν πασάς το 1824 εκατάφερε να συρρικνώσει τον αγώνα, ο γιός του Μιχελιουδόπαπα Γιάννη ευρέθηκε στην Αστυπάλαια. Εκεί εγεννήθηκε ο Κώστας. Άρια έληξε η επανάσταση ο Γιάννης Μιχελιουδάκης ήθρε και εγκαταστάθηκε στο Βραχάσι κοντά σε συγγενείς της γυναίκας του. Επέθανε όμως και άφησε μικρά τα παιδιά του Κώστα, Γιάννη και Ματθαίο. Τα παιδιά μόνο Σφακιανάκια ακούγονταν και τελικά Σφακιανάκηδες εγραφτήκανε. Η οδός Κων/νου Σφακιανάκη τιμά το όνομα του που ήτανε γενικός αρχηγός των 6 ανατολικών επαρχιών. Η οδός Ιωάννου Σφακιανάκη τιμά τον γιό του Κων/νου Ιωάννη που ήτανε ο πρώτος πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου της Κρητικής Πολιτείας.
Κανάκης Ι. Γερωνυμάκης
