Όσοι υποστηρίζουν ότι η οικονομική κρίση θα είναι βραχυπρόθεσμη δεν λένε την αλήθεια. Και δεν τη λένε για λόγους σκοπιμότητας. Η κρίση θα είναι διαρκείας, μεσοπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη. Και είναι κρίση δομική του συστήματος της ελεύθερης οικονομίας στον ευρύτερο ευρωατλαντικό επίπεδο, η οποία με την ανεξέλεγκτη πορεία των πραγμάτων και τη μακαριότητα των ιθυνόντων, εξελίχθηκε από ελεύθερη οικονομία, σε οικονομία της ασυδοσίας.
Οι ασφαλιστικές δικλείδες τις οποίες διαθέτει το σύστημα και με την ευλυγισία να παρακάμπτει τους κλυδωνισμούς, πιστεύω ότι θα αποφευχθεί η κατάρρευσή του, μια κατάρρευση που δεν αποφεύχθηκε προ εικοσαετίας περίπου στο συγκεντρωτικό σύστημα, γιατί εκεί οι ανελεύθεροι μηχανισμοί της γραφειοκρατίας δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν με αναθεωρητικούς όρους.
Δεν είμαι οικονομολόγος, επομένως δεν διαθέτω εξειδίκευση στο αντικείμενο. Ωστόσο, έχω την αίσθηση ως σκεπτόμενος πολίτης ότι η μακρά και βαθιά οικονομική κρίση σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, αυτό πρωτίστως με ενδιαφέρει, θα προκαλέσει ριζικές ανατροπές στις κοινωνικές δομές και στην οικονομική διαστρωμάτωση της κοινωνίας. Θα επιφέρει ριζικές ανακατατάξεις και αν δεν προσέξουμε ιδιαίτερα, οι κάθε μορφής ηγεσίες του τόπου είναι ενδεχόμενες και οι δυναμικές κοινωνικές εξελίξεις.
Το γε νυν έχον, η κρίση θα επηρεάσει αρνητικά τις νεότερες γενιές των Ελλήνων, οι οποίες σήμερα βρίσκονται σε πορεία αναζήτησης του μέλλοντος. Θα χαθούν στόχοι, θα ακυρωθούν ευγενείς φιλοδοξίες και οραματισμοί, γιατί θα εκλείψουν οι κοινωνικές και οικονομικές προϋπόθεσης και οι αντικειμενικές συνθήκες στα πλαίσια των οποίων οι αμιλλώμενες θεμιτές επιδιώξεις των νέων δεν θα βρίσκουν δικαίωση.
Είμαστε ήδη σε φάση υπολανθάνουσας διαδικασίας ανατροπής κοινωνικών δομών. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι και η αιτία της αποσάθρωσης των συνεκτικών αρμών της κοινωνίας με συνέπεια την ανατροπή ιεραρχημένων αξιών και θεσμών και στην έσχατη περίπτωση την πιθανή έκρηξη μη ελεγχόμενων δυνάμεων της οργής.
Ανεξαρτήτως αυτών, η οικονομική κρίση με τον περιορισμό των δυνατοτήτων της μικρής και μεσαίας ελληνικής οικογένειας θα υποβαθμίσει το δείκτη της μείζονος προσπάθειας των νέων στη γνώση και την κατάρτιση. Ο δείκτης θα πέσει κάτω από το μέσο όρο, δηλαδή, με άλλα λόγια θα οπισθοχωρήσει σε κοινωνικά και οικονομικά επίπεδα της δεκαετίας του 1950 με ό,τι αυτό σημαίνει για την σταδιοδρομία και την ευημερία τους.
Αυτή η αναδρομή προς τα πίσω του ελληνικού λαού, θα βρίσκεται σε αντιστρόφως ανάλογη πορεία με την προς τα εμπρός πορεία γειτονικών λαών, των οποίων οι σύγχρονες γενιές αναπτύσσονται με ευνοϊκότερες προϋποθέσεις.
Η οικονομική κρίση σε ένα βαθμό και σε ό,τι αφορά τη χώρα μας είναι επακόλουθο, το έχουμε ξαναγράψει της πολιτικής και της ηθικής κρίσης. Και γι΄ αυτές τις μορφές κρίσης ευθύνονται πρώτον οι κατώτερες των περιστάσεων πολιτικές ηγεσίες και κατά δεύτερον λόγον τα κατώτερα της ανεπτυγμένης αισθητικής ως και της μέσης κοινωνικής ηθικής καθώς και της υψηλής πνευματικής αντίληψης του λαού μας, ιδιωτικά ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Ιδίως, η ιδιωτική τηλεόραση η οποία σε ευθεία και ωμή παραβίαση του άρθρου 15 του Συντάγματος – θα ασχοληθούμε εκτενώς προσεχώς – δεν διαπαιδαγωγεί, δεν ψυχαγωγεί, δεν ενημερώνει αντικειμενικά και δεν ανταποκρίνεται στο ποιοτικό πολιτιστικό επίπεδο της κοινωνίας μας και γι΄ αυτή τη μόνιμη εκτροπή από τη συνταγματική επιταγή την ευθύνη έχει η πολιτική ηγεσία διαχρονικά και διακομματικά, η οποία είναι υποχείρια της οικονομικής εξουσίας.
Συνεπώς δεν είναι υπερβολή να επαναλάβουμε μια παλιά μας εκτίμηση, ότι, δηλαδή, τρέμουμε στη σκέψη ότι η γενιά του 2050, θα καταριέται για την κακοδαιμονία της εκείνους που κυβέρνησαν τη χώρα την τελευταία δεκαετία του 20ου και την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Και θα την καταριέται με σπασμένα ελληνικά. «Να αστράψει φως, να βρει τον εαυτό του» ο λαός, όπως λέει ο ποιητής. Γιατί τέτοιο φως δεν φαίνεται να αστράφτει για τη σημερινή πολιτική ηγεσία.
Γιατί δεν φαίνεται να αποκτά συνείδηση άγρυπνου, υπεύθυνου, έντιμου και ευαίσθητου διαχειριστή της περιουσίας του Λαού. Ο πολιτικός πρέπει να έχει προ οφθαλμών εκείνο που ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε πει την 27 Φεβρουαρίου 1914 στη Βουλή: «Είναι οικτρόν δια τους πολιτικούς άνδρας αν δεν έχουν ως οδηγόν το ευθαρσώς βουλεύεσαι, το ορθώς πολιτεύεσθαι και το εντίμως βοιούν.» Η ενασχόληση με τα κοινά δεν είναι απόλαυση ωφελημάτων και επιδαψίλευση τιμών. Είναι και θυσία. Είναι προσφορά στον τόπο και κρίνεται εκ του θετικού αποτελέσματος.
Ο πολιτικός που αναλαμβάνει τις τύχες του Λαού πρέπει α) να έχει βαθιά γνώση της ιστορίας του τόπου, ιδιαίτερα της πολιτικής ιστορίας των 190 χρόνων του ελεύθερου βίου, ώστε να αντλεί διδάγματα και προς μίμηση και προς αποφυγή. Να έχει επίγνωση ότι ηγείται ενός δύσκολου και ωραίου λαού. Η γνώση της πολιτικής ιστορίας, την οποία οι σημερινοί πολιτικοί αμφιβάλλω αν κατέχουν σε βάθος, στη διαχείριση κυρίως των εθνικών θεμάτων, θα τους βοηθούσε να αξιοποιήσουν εμπειρίες υπεύθυνων και ευφυών πολιτικών ηγετών, αλλά και θα τους είχε διδάξει να αποφεύγουν λάθη που θα μπορούσαν να αποφευχθούν και στο παρελθόν τα οποία δεν αποφεύχθηκαν και αποδείχθηκαν τραγικά. Και β) να είναι μέσα στην ψυχή του λαού. Να αισθάνονται την ανάσα του και να συνειδητοποιούν τις ανάγκες του. Και να πω τη μεγάλη κουβέντα. Να έχουν συνείδηση του ιστορικού προορισμού του Ελληνισμού.
Τέτοιους πολιτικούς χρειάζεται ο τόπος.
* Ο Παναγιώτης Ν. Κρητικός είναι Πρόεδρος του ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ «ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΖΟΡΜΠΑΣ» και πρ. Αντ/δος της Βουλής.
