Ο ορισμός μιας πόλης, μιας πρωτεύουσας πόλης ζωντανής με αυτόνομη οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ζωή, σήμερα δεν συνιστά προσόν, αλλά πονοκέφαλο. Δημιουργεί ένα συγκοινωνιακό τρελλοκομείο και μια γραφειοκρατική ατμόσφαιρα ασφυκτική και απαράδεκτη. Την δεκαετία του 1860 ο αείμνηστος Σπυρίδων Ζαμπέλιος είχε διατυπώσει την άποψη πως: «Λαός που δεν έχει πλούτη, άλλη αριστοκρατία δεν ξέρει από την φτηνή και δουλοπρεπή των υπαλλήλων και από την αβέβαιη και κτηνώδη του στρατού».
Αυτό και στην Ελλαδούλα μας μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά, το σκηνικό αλλάζει δραματικά. Για ποιο λόγο, λοιπόν, το διοικητικό κέντρο μετακόμισε στο Ηράκλειο από τα Χανιά; Υποθέτω πως κάποιοι πήγαν ΓΥΡΕΥΟΝΤΑΣ. Κατά την διάρκεια της σύγκρουσης Πρίγκιπα Γεωργίου – Ελευθερίου Βενιζέλου, ακραιφνείς Βενιζελικοί από το Ηράκλειο μετέστησαν (όχι αποστάτησαν) από την Βενιζελική παράταξη απαιτώντας από τον Πρίγκιπα να μετακομίσει το διοικητικό κέντρο στο Ηράκλειο.
Ο Πρίγκιπας ούτε το συζήτησε. Μετά το Βενιζελικό κίνημα του 1938 στα Χανιά, πολιτικοί παράγοντες από το Ηράκλειο παρακάλεσαν τον Μεταξά να μετακινήσει το διοικητικό κέντρο και να ορίσει το Ηράκλειο σαν πρωτεύουσα του νησιού. Ο Μεταξάς ούτε που το συζήτησε. Αμέσως μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Ναζί, κάποιοι εξ Ανατολών επισκέφτηκαν τον Γερμανό Διοικητή και του ζήτησαν να μετακομίσει από τα Χανιά στο Ηράκλειο.
Ο Γερμανός εξαγριώθηκε και τους πέταξε έξω με τις κλωτσιές. Τους δήλωσε πως στα Χανιά κείτονται τα οστά των Γερμανών αλεξιπτωτιστών και εδώ θα παραμείνει η πρωτεύουσα. Φτάσαμε στην εποχή της Χούντας των Συνταγματαρχών, όταν με πρωτοβουλία του Στυλιανού Πατακού, το «όνειρο» έγινε πραγματικότης. Ο Πατακός ο οποίος σύμφωνα με έκθεση του Άγγλου Πρεσβευτή στην αγγλική κυβέρνηση ήταν καθυστερημένος πνευματικά, έκανε αυτό που οι λογικοί δεν έκαναν.
Μάλιστα την ίδια εποχή, στα ζούλα, οι Συνταγματάρχες κατακρεούργησαν και γκρέμισαν το άγαλμα της Ελευθερίας στο Ακρωτήρι. Τι έσπρωξε τους κωμικά αποτυχημένους μιμητές του Ιωάννη Μεταξά να προβούν σ’ αυτήν την πράξη; Μα τι άλλο παρά ο φόβος μιας εξέγερσης στο νησί; Πίστεψαν πως διαιρώντας τον Κρητικό Λαό με το δόλωμα της πρωτεύουσας θ’ απόφευγαν ένα τέτοιο κίνδυνο. Αλλά πολλά έχουν γραφεί και για το κίνημα του πρώην Βασιλιά Κων/νου ενάντια στη δικτατορία των Συνταγματαρχών. Κάποιοι πίεσαν τον τέως να κατέβει στην Κρήτη και από τα Χανιά να ξεκινήσει ο απελευθερωτικός αγών.
Βλέπεις το νησί έχει συνηθίσει να είναι ανυπότακτο και δημοκρατικό. Γιατί και πώς δεν έγινε αυτό, δεν ξέρω. Φαντασθείτε να είχαμε μια κυβέρνηση στην Αθήνα και μια άλλη στα Χανιά. Πηγαίναμε ή δεν πηγαίναμε για διχασμό; Μια αυτονόμηση του νησιού μετά από αιματοχυσίες, πόσο ήταν κοντά; Το πρόβλημα με απασχολεί χρόνια και βρίσκω πόσο επικίνδυνη είναι ακόμη και η κωμική του πλευρά. Γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι αυτός που είναι και σήμερα το «πρωτευουσιάνος» στην Ελλάδα μας δεν μετρά.
Ευχαριστώ για την φιλοξενία
Θ.Γ. Λουλουδάκης
