Ορισμένα κράτη – μέλη προσφεύγουν ολοένα και συχνότερα στην προσωρινή κράτηση. Το μέτρο, όμως, αυτό θα πρέπει να επιβάλλεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνο όταν πρόκειται για ύποπτους εγκληματίες. Τα πράγματα πλέον, μετά την αναμενόμενη υιοθεσία της έκθεσης του Έλληνα Ευρωβουλευτή, Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, όπου προτείνεται αντί της προσωρινής κράτησης η προδικαστική επιτήρηση, γίνονται πιο ελαστικά και μάλλον αλλάζουν άρδην. Αυτό προϋποθέτει βέβαια, πέραν της υιοθέτησης της έκθεσης και την γενίκευση της προδικαστικής επιτήρησης και σε όλα τα κράτη – μέλη της ΕΕ. Κάτι που μέχρι στιγμής δεν συμβαίνει.
Του Φίλιππου Ζάχαρη
Την εν λόγω απόφαση-πλαίσιο επρόκειτο να εγκρίνει η ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου την Πέμπτη 2/4/09 μετά από έκθεση του κ. Γιάννη Βαρβιτσιώτη (ΝΔ). Ο επικεφαλής των ευρωβουλευτών της ΝΔ προέβη για το θέμα στην ακόλουθη δήλωση: «Πρόκειται για πρόταση, η οποία αποβλέπει στην αποφυγή καταχρηστικής επιβολής προσωρινής κράτησης σε μη μόνιμο κάτοικο του κράτους, στο οποίο εκκρεμεί σε βάρος του ποινική διαδικασία. Με την υιοθέτησή του επιτυγχάνεται: Η ισονομία μεταξύ των πολιτών των κρατών μελών, όπου και αν αυτοί βρίσκονται εντός του εδάφους της ΕΕ.
Προάγεται περαιτέρω η αρχή της αμοιβαίας εμπιστοσύνης των κρατών – μελών κατά τη συνεργασία τους σε ποινικές υποθέσεις. Επιτυγχάνεται επίσης η αποσυμφόρηση των φυλακών. Υιοθετώντας ομόφωνα την έκθεση διαβούλευσης του Έλληνα πολιτικού, η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων συμφώνησε με την πρόταση σχετικά με την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων προδικαστικής επιτήρησης. Το μέσο αυτό θα επιτρέψει στις αρμόδιες εθνικές αρχές να μην κρατούν στο πλαίσιο προδικαστικής διαδικασίας πολίτες της ΕΕ που δεν κατοικούν στο κράτος μέλος στο οποίο υπάρχει υπόνοια ότι διέπραξαν αδίκημα λόγω κινδύνου φυγοδικίας αλλά να τους επιτρέπουν να επιστρέψουν στο κράτος μέλος της τρέχουσας νόμιμης και συνήθους διαμονής τους. Το μέτρο αυτό μπορεί να συμβάλλει, όπως τονίζεται και πιο κάτω στην αιτιολογική έκθεση, στην εξάλειψη κινδύνων στέρησης ελευθερίας.
Τι αναφέρει η αιτιολογική έκθεση
Η αιτιολογική έκθεση αναφέρεται συγκεκριμένα στο κατά πόσο τα μέτρα επιτήρησης μπορούν να αποβούν σημαντικότερα και πιο αποτελεσματικά για τις ατομικές ελευθερίες από την προσωρινή κράτηση. Όπως τονίστηκε ήδη στην πρώτη γνωμοδότηση, αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση, σχετικά με την παρούσα νομοθετική πρόταση, η προδικαστική κράτηση θεωρείται εξαιρετικό μέτρο, το οποίο πρέπει να σταθμίζεται αυστηρά σε σχέση με το δικαίωμα στην ελευθερία και το τεκμήριο της αθωότητας .
Δεν μπορεί να είναι υποχρεωτική ούτε να χρησιμοποιείται για σωφρονιστικούς σκοπούς. Κατά συνέπεια, στο προδικαστικό στάδιο πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρήση των μη στερητικών της ελευθερίας μέτρων επιτήρησης. Τα μέτρα επιτήρησης, ως εναλλακτικές λύσεις έναντι της προδικαστικής κράτησης, αποσκοπούν κατ’ αρχήν μόνο στην εξάλειψη των τριών κλασσικών κινδύνων που δικαιολογούν τη στέρηση της ελευθερίας (κίνδυνος φυγής, κίνδυνος εξάλειψης αποδεικτικών στοιχείων και κίνδυνος υποτροπής). Σε έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης χωρίς εσωτερικά σύνορα, επισημαίνεται στην αιτιολογική έκθεση, είναι αναγκαίο να εξασφαλίζεται ότι ο ύποπτος που δεν κατοικεί στο κράτος της δίκης δεν θα έχει διαφορετική μεταχείριση από τον ύποπτο που κατοικεί στο κράτος αυτό.
Σήμερα όμως οι διάφορες εναλλακτικές λύσεις έναντι της προδικαστικής κράτησης δεν μπορούν να μετατεθούν ούτε να μεταφερθούν πέραν των συνόρων, διότι δεν υπάρχει αμοιβαία αναγνώριση των μέτρων αυτών ούτε διεθνείς πράξεις που να το επιτρέπουν ειδικά. Αυτή η έλλειψη αμοιβαίας αναγνώρισης παρεμποδίζει ταυτοχρόνως και τη δικαστική προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Υπάρχει σαφής κίνδυνος άνισης μεταχείρισης μεταξύ δύο κατηγοριών – των πολιτών της ΕΕ που δεν κατοικούν στο έδαφος του κράτους μέλους στο οποίο υπάρχει υπόνοια ότι διέπραξαν αδίκημα και των πολιτών της ΕΕ που κατοικούν στο εν λόγω κράτος. Επιπλέον, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων. Συμπερασματικά, με την γενίκευση σε όλα τα κράτη – μέλη των μέτρων επιτήρησης αντί της προσωρινής κράτησης θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά το τοπίο εις ότι αφορά την ισονομία των πολιτών.
